دکتر میری: پس از انقلاب نحوه حضور طلاب علوم اسلامی روند تازه ای پیدا کرده است

فرهنگ اسلامی:جناب آقای دکتر میری، خیلی خوش وقتیم که خدمت شما رسیدیم، شما یکی از مدیران جامعه المصطفی هستید، اگر ممکن است ما را کمی بیشتر با این دانشگاه آشنا کنید که چه سالی و چگونه تأسیس شد و در مأموریت دانشگاه، چه نکاتی ذکر شده و آمده است؟

دکتر میری: بسم الله الرحمن الرحیم، بنده هم عرض سلام دارم، ابتدا به شکل گیری حوزه علمیه قم اشاره می کنم، زمانی که مرحوم حایری، حوزه علمیه قم را تأسیس کردند و بعد به عنوان یک حوزه پویا در کنار حوزه نجف بحث اجتهاد، فقاهت و علوم اسلامی را پیگیری کردند، به تدریج مورد توجه طلاب، فضلا و متقاضیان علوم اسلامی از سرتاسر جهان شدند.
قبل از انقلاب به این شکل بوده است که از کشورهایی که مبدأ بوده و افراد برای فراگیری علوم اسلامی، به سمت قم مهاجرت می کرده اند، طلابی از پاکستان، از شمال آفریقا، حاشیه خلیج فارس و از خود عراق و سوریه طلابی داشته ایم که در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل بوده اند.

بعد از انقلاب، نحوه حضور طلاب و علاقه مندان علوم اسلامی، روند تازه ای پیدا کرده است، در مقطعی، مرکزی به نام مرکز جهانی علوم اسلامی شکل گرفت و فعالیت طلاب، زیر نظر این مرکز آموزش، سازماندهی شده و امور تبلیغی، تحصیلی و پژوهشی، مورد توجه قرار می گرفت، همان زمانی که مرکز جهانی علوم اسلامی دایر بود، سازمان حوزه های علمیه و مدارس خارج از کشور نیز وجود داشت، که در حقیقت حوزه علمیه قم، یک بخش از بدنه اش همین سازمان حوزه های خارج از کشور به علاوه مرکز جهانی علوم اسلامی بوده است.

طلابی که خارج از ایران بودند و حوزه علمیه قم آنها را پوشش داده و مدیریت و رهبری می کرد، کارهای مرتبط، توسط معاونت سازمان مدارس و حوزه های علمیه خارج از کشور صورت می گرفت تا اینکه در سال ۸۶ پیشنهاد ادغام این دو نهاد و تأسیس جامعه المصطفی داده شد و تا جایی که خاطرم هست، رهبری پیشنهاد و دستور داده بودند برای اینکه یکپارچگی اتفاق بیفتد و به دلایلی که اشاره خواهم کرد و همچنین به خاطر مشکلاتی که نحوه اداره قبلی داشته است، به این نتیجه رسیده اند که از ادغام این دو مرکز، یعنی مرکز جهانی علوم اسلامی و سازمان مدارس و حوزه های علمیه خارج از کشور، جامعه المصطفى العالمیه شکل گرفت.

در سال ۱۳۸۷، اساسنامه جامعه المصطفی به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و اساسنامه این نهاد که یک اساسنامه مترقی و با ملاحظه ابعاد مورد نیاز برای یک نهاد علمی و اسلامی است آماده شد، سال ۸۸ که شروع رسمی فعالیّت جامعه المصطفی است؛ هرچند که یک سال بدون اساسنامه و دستورالعمل کار می کرده اند؛ اما از سال ۸۸ فعالیت رسمی این مرکز آغاز شد و در اساسنامه، ماهیت این نهاد مشخص شده است، نکته اول اینکه این مجموعه، یک مجموعه حوزوی – آموزشی- علمی است، یک مجموعه سیاسی نیست، یک مجموعه صرفا تبلیغی نیست و یک مجموعه حوزوی، صرفا با ماهیت حوزوی و آموزشی و علمی است.

در بحث مرتبط با هدف جامعه المصطفی باید گفت یک هدف عالی برای آن طراحی شده که تربیت مجتهدان زمان شناس می باشد، یعنی رسالتی که برای حوزه علمیه تعریف شده است، برای جامعه المصطفی هم تعریف شده، با این تفاوت که حوزه علمیه قم به طلاب ایرانی برنامه ارائه می دهد و آن ها را پوشش می دهد، اما جامعه المصطفی طلاب خارج از کشور و غیر ایرانی را زیر پوشش خود قرار داده است و همان رسالتی که برای حوزه علمیه قم تعریف شده است، برای جامعه المصفی هم تعریف شده است و هدف نهایی این مجموعه، تربیت عالمان طراز اول، مجتهدان زمان شناس و نظریه پردازان در علوم انسانی و اسلامی است و از این جهت با نهادهای مذهبی آموزشی که در برخی از کشورها داریم که صرفا به دنبال تربیت مبلغ هستند، قابل مقایسه نیست.

جامعه المصطفی از این جهت بی نظیر است چون هدف آن یک هدف متعالی تعریف شده است، در کنار این هدف برای اینکه یک سازماندهی هم به بخش آموزش در جامعه المصطفی بدهند، مقرر شده است که وزارت علوم مدارک این مرکز را تأیید کند و تمام مدارکی که جامعه المصطفی صادر می کند، مورد تأیید وزارت علوم قرار گیرد و این هم برای این بود که طلابی که به ایران می آمدند و تحصیل می کردند، وقتی می خواستند به کشور خود برگردند، معمولا با مشکل مدرک مواجه می شدند، چون حوزه علمیه قم، مدرک دولتی صادر نمی کند، درست است که مدارک حوزه علمیه قم مورد تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی است، اما تأییدیه از جانب وزارت علوم که بدنه دولت است ندارد، به همین خاطر طلاب وقتی به کشور خود برمی گشتند، با این مشکل مواجه می شدند و جامعه المصططفی از این جهت که مدارکش مورد تأیید وزارت علوم است، این نقیصه را رفع کرده است و برای طلابی که می خواهند در کشور خود تدریس یا کارهای پژوهشی با مدیریتی انجام دهند، این مشکل را حل کرده است.

فرهنگ اسلامی:تعداد رشته ها و نوع رشته ها و ترکیب واحدهای درسی در جامعه المصطفی چگونه است؟

دکتر میری: فعالیت جامعه المصطفی در دو حوزه آموزشی است؛ یکی حوزه علوم اسلامی و دیگری حوزه علوم انسانی، اینها در کنار هم آمدنش هم یک معنا دارد و اینکه جامعه المصطفی می خواهد خودش را در وادی نظریه پردازی هم قرار دهد و إلا قرار نیست علوم اسلامی با همان سبک و سیاقی که در غرب دارند، در اینجا ترجمه و تدریس شوند، یعنی این دوگانه ای که در جامعه المصطفی ایجاد شده است، برای این است که نظریه پردازی با توجه به این سنت اسلامی صورت بپذیرد و ما به سمت نظریات اسلامی در زمینه علوم انسانی برویم، مجموع رشته هایی که در جامعه المصطفی در مقاطع مختلف وجود دارد، تا جایی که بررسی کردم، حدود ۱۵۰ رشته راه اندازی شده است و در مقاطع: تمهیدیه، کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا ما پذیرش دانشجو داریم و حتی یک مدرکی که داخلی خود جامعه الأمصفی به نام سطح ۵ است وجود دارد که هم سطح اجتهاد می شود تعریف کرده اند، که طلابی که قرار است در زمینه فقه و اصول ممهز شوند، ناظر به بحث اجتهاد تربیت پیدا کرده و پرورش یابند، در واقع همان پست دکتری دانشگاه های خودمان می شود.

در رشته های علوم انسانی، علوم سیاسی، مدیریت، جامعه شناسی، اندیشه معاصر مسلمین، فلسفه، فلسفه غرب و در رشته های علوم اسلامی، فقه، اصول، تفسیر و علم قرائت قرآن، ادبیات عرب، کلام، کلام معاصر و

تمام رشته هایی که مورد نیاز بوده است، برنامه آموزشی و دانشجو وجود دارد و بعضی مواقع خود جامعه المصطفی به سمت تأسیس آن ها رفته است مثل رشته قرآن و استشراق و یا رشته جریان های کلامی معاصر یا رشته اندیشه معاصر مسلمین، مؤسس آن جامعه المصطفی بوده و این رشته به این نام در هیچ دانشگاهی دیگر تدریس نمی شود، مشابه آن را در دانشگاه تهران به نام دانش اجتماعی مسلمین داریم ولی به نام اندیشه معاصر مسلمین، صرفا در جامعه المصطفی است و در اساسنامه این رشته آمده است که خاص جامعه المصطفی است. در رشته اقتصاد در مقطع کارشناسی ارشد دانشجو داریم.

فرهنگ اسلامی: تابه حال نظریه پردازی که خاص اساتید دانشگاه شما و از دانشگاه شما منتشر شده باشد، داشته ایم؟

دکتر میری: جامعه المصطفی به این عنوان جدید خیلی عمری از تاسیس آن نمی گذرد، ۷ سال از عمرش می گذرد، اما الان داریم به این سمت پیش می رویم که سیستم این دانشگاه یکپارچه و منسجم شود ، هیأت علمی ها تکمیل شده و متمرکز شوند، الان ۳۰۰۰ استاد را در این مجموعه جمع و گردهم آورده است ، اساتید صرف اساتید جامعه المصطفی نیستند، اساتید دانشگاه های دیگر هم هستند ولیکن در جذب هیات علمی ۳۰۰ نفر که به عنوان هیأت علمی جامعه المصطفی هستند دقت شده و واقعا اساتید برجسته و مبرزی که نظریه پرداز هستند در بین آنها وجود دارد، الان اگر پایان نامه های دکترای جامعه المصطفی را که دفاع شده، بررسی کنید، بعضی جاها به سمت نظریه پردازی رفته است اما نیاز به انتشار، حمایت، بسط و توسعه و تکامل بیشتر دارند، یک دانشجوی دکتری معمولا در سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی پایان نامه خود را می نویسد، برای اینکه نظریه خود را کامل تر کرده و بسط دهد، نیاز به زمان دارد.اما یک نگاهی اجمالی به دستاوردهای جامعه و انتشارات بسیار خوبی به نام انتشارات بین المللی المصطفی که راه اندازی کرده که کلاً محصولات تولیدی خود طلاب و دانشجویان این دانشگاه را منتشر کرده است.

فرهنگ اسلامی: این دانشگاه تاکنون چند جلد کتاب منتشر کرده؟

دکتر میری: فکر کنم ۱۰ تا ۲۰ هزار جلد کتاب باشد، یک انتشارات قوی است که در ماه ۳۰ تا ۴۰ عنوان  کتاب چاپ می کنند، یک شعبه هم در تهران دارند.

فرهنگ اسلامی: در این ۸ سال، ۱۰ هزار عنوان خیلی زیاد است، نویسندگان چه کسانی هستند؟

دکتر میری: برخی ها اساتید خود جامعه المصطفی بوده اند برخی کتابهایی که نیاز جامعه بوده و آنها را به نام خود منتشر کرده است، خریداری کرده یا ترجمه کرده و برخی جاها متون درسی است که خود جامعه تولید کرده است.

فرهنگ اسلامی: چند دانشجو در این مرکز در حال تحصیل می باشند؟

دکتر میری: الآن چیزی که متمرکز در ایران تحصیل می کنند، غیر از شعبه های تابعه و وابسته در خارج از کشور و نمایندگی های خارج از کشور، بین ۲۰ تا ۲۵ هزار دانشجو داریم.

فرهنگ اسلامی: از این دانشجویان چند درصد از خواهران یا برادران اهل سنت هستند؟

دکتر میری: اتفاقاً جامعه المصطفی به این سمت رفته که یکی از نمایندگی های خود را برای جذب عزیزان اهل سنت اختصاص دهد که نمایندگی گرگان که حدود ۴۰۰ دانشجو دارد و برخی رشته ها مثل فلسفه و حقوق تا مقطع دکترا دارد این کار را انجام می دهد و کلا برادران اهل سنت در این شعبه با حفظ و احترام به مذهبشان درس می خوانند، پایان نامه های این ها را دیده ام که با موضوعات فقهی مذاهبشان بعضی وقت ها کارهای تطبیقی کرده اند اما موضوعشان مذاهب خودشان است، خارج از کشور دقیقاً آماری ندارم که برادران اهل سنت به چه میزان در شعبه های متمرکز و تابع جامعه المصطفی تحصیل می کنند، ولی حدس این است که بیشتر از اهل تشیع مشغول به تحصیل هستند.

فرهنگ اسلامی : خارج از کشور چقدر دانشجو دارید؟

دکتر میری: خارج از کشور، آمار دقیقی ندارم، برخی شعبه ها بالای هزار نفر دانشجو دارد در افغانستان دو شعبه داریم دو شعبه اش روی هم شاید تا ۳ هزار نفر دانشجو داشته باشند.

فرهنگ اسلامی: چند درصد دانشجویان از خواهران و چند درصد برادران هستند؟

دکتر میری: یک مجموعه در قم داریم به عنوان مؤسسه آموزش عالی بنت الهدی که حدود ۳۰۰۰ دانشجویی

خواهر از حدود ۱۲۰ ملیت در جامعه المصطفی تحصیل می کنند، که کاملاً اختصاصی بانوان است و در مقطع کاردانی تا دکترا در حال تحصیل هستند و در همین ۱۵۰ رشته ای که وجود دارد، به ادامه تحصیل می پردازند.

جامعه المصطفی یک دانشگاه مجازی دارد برای دانشجویان غیر ایرانی که خارج از ایران هستند و می خواهند به صورت مجازی، علوم اسلامی را فرا بگیرند، یکی از موفقیت های این دانشگاه، همین بحث دانشگاه مجازی بوده است که در بحث تکنولوژی آموزشی خیلی خوب کار کرده است.

فرهنگ اسلامی: چه تعداد دانشجو در دانشگاه مجازی مشغول به فعالیت هستند؟

دکتر میری: بالای ۲ هزار دانشجو دارند.

جامعه المصطفی، در کنار این ها فرصت های مطالعاتی را برای اساتید خارج از کشور از ادیان دیگر فراهم کرده است، این اساتید به ایران می آیند و در ایران یک ماهه، بیست روزه، دوره های مطالعاتی می بینند و بعد به کشور خود باز می گردند و مرکز آن به نام مؤسسه مرکز فرصت های مطالعاتی کوتاه مدت در قم است، مثل خیلی از دانشگاه ها که فرصت مطالعاتی به اساتید می دهند.

در دانشگاه جامعه المصطفی دوره های کوتاه مدت برگزار می شود که شرکت کنندگان، لزوما نباید مسلمان باشند، از ادیان دیگر می آیند و در این دوره های آموزشی، شرکت می کنند.

فرهنگ اسلامی: از چه ادیانی شرکت کرده اند؟

دکتر میری: بودایی، یهودی، مسیحی، دوره قبل و یا دو دوره قبل با نام اسلام و عقلانیت معاصر شرکت کنندگانی از ادیان مختلف شرکت کردند، معمولا از ادیان دیگر حضور دارند و در دوره شرکت می کنند و به کشورهایی خود باز می گردند.

در کنار کارهای انجام شده، جامعه المصطفی هنوز ناشناخته مانده است که بخشی از آن برمی گردد به فضائی که به دلیل مختلف، درجهان امروز در این چند سال بوجود آمده که آن هم نتیجه حرکت های تروریستی و خشنی است که در منطقه ما بوده، در حالی که جامعه المصطفی اساساً مجتهد پرور است، حتی مبلغ پرور هم نیست، جامعه المصطفی فرق دارد با دانشگاهی در تونس که یکساله فوق لیسانس می دهد یا آن دانشگاهی در عربستان که دو یا سه ساله عالم دین تحویل می دهد، معلوم است که آن افراد می توانند جذب حرکت های افراطی شوند یا باعث و بانی حرکت های افراطی شوند، در حالی که در جامعه المصطفی، کسی که می خواهد فارغ التحصیل شود باید حداقل ۱۶ سال ممارست علمی داشته باشد که بتواند دکتر را اخذ کند یا اینکه بتواند فارغ التحصیل شود، با یکسال و دو سال نمی شود.

مانند حوزه علمیه قم، کسی که بخواهد سطح ۴ حوزه که بالاترین سطح آن است را بگذراند، باید ۱۶ سال درس بخواند. اساسا حوزه های شیعی این گونه هستند، چون جامعه المصطفی ماهیت حوزوی دارد، این طور است، چه در حوزه نجف و قم این سیستم آموزش و تحصیل را داریم، ولی فضای منفی که بر علیه نهادهای علمی مذهبی در این منطقه توسط رسانه ها ایجاد شده است، متأسفانه برخی دیگر را بدنام کرده اند، ضمن اینکه جامعه المصطفی تازه تاسیس است و هنوز نتوانسته در فضای رسانه ای و آموزشی منطقه و جهان خود را خیلی بروز و ظهور دهد.

ارزیابی ینده این است که جامعه المصطفی اگر این اساسنامه ای که تحت نظر رهبری برای آن تدوین شده و کارشناسان زیادی در تدوین آن حضور داشته اند را سرلوحه خود قرار دهد، به این سمت می رود که تبدیل به یکی از نهادهای ماندگار علمی در جهان اسلام شود، حتی طوری باشد که جایگاه بسیار ممتازی در جهان اسلام بدست آورد و مرجع علمی مسلمانان جهان باشد.

فرهنگ اسلامی: دانشگاهی به نام دانشگاه بین المللی امام خمینی هم وجود دارد، آن ها چکار می کنند؟ چقدر اشتراک با کار شما دارند؟

دکتر میری: این دانشگاه که در قزوین قرار دارد، ماهیتش با جامعه المصطفی فرق می کند، اولاً از کل رشته های دانشگاهی در آن تدریس می شود، چه فنی، چه علوم انسانی، چه دیگر رشته ها، فقط آن ها در این جهت با جامعه المصطفی مشترک هستند که دانشجوی خارجی جذب می کنند و إلا خیلی تشابهی ندارد، دانشگاه هایی مثل دانشگاه مذاهب که در تهران است که فقه مذاهب مختلف را تدریس می کنند و بالای ۵ هزار دانشجو دارند، جامعه از آنجا که حوزوی و تحت نظر مراجع کار می کند، به دنبال اجتهاد است و وجه ممیزه جامعه با دانشگاه های دیگر این است که به دنبال تربیت مجتهد است، مجتهد در کنار تربیت علمی، تربیت اخلاقی می خواهد، زی طلبگی باید در دستور کار او باشد، سلوک معنوی، تزکیه و بحث هایی دیگر مورد اهتمام جامعه المصطفی است، صرفا این نیست که کسی بیاید و آموزش علمی ببیند و بعد تمام بشود.

فرهنگ اسلامی: دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشجویانش خارجی است یا ایرانی؟

دکتر میری: خارجی ولی از ایران هم دانشجو می گیرند.

فرهنگ اسلامی: دانشگاه رضوی را در مشهد داریم، آن ها کارشان چیست؟

دکتر میری: دانشگاه رضوی، ذیل آستان قدس فعالیت می کند، این دانشگاه در رشته های علوم اسلامی و برخی رشته های علوم انسانی، دانشجویان را از طریق کنکور سراسری جذب می کنند و بعضا هم آزمون های تخصصی برای جذب دانشجو دارند، در این دانشگاه، ضمن اینکه به دانشجو علوم حوزوی را در حد سطح دو حوزه آموزش می دهند، یک رشته دانشگاهی مثل حقوق، فلسفه هم می خوانند، دانشجویان آن ایرانی هستند و دانشجویان خارجی که بخواهند به نام آموزش علوم دینی و به نام طلبگی و حوزوی به ایران بیایند، صرفاً کار آن ها با جامعه المصطفی است.

فرهنگ اسلامی:موسسه امام خمینی(ره) چطور؟

دکتر میری: مؤسسه امام خمینی که توسط حضرت آیت الله مصباح تأسیس شده است، قبلا موسسه در راه حق بوده است و بعدأ تطوراتی داشته است، این موسسه بخشی از بدنه حوزه علمیه قم است، هرچند که وزرات علوم مدارکش را تأیید می کند، دانشجوی خارجی ندارد اما دانشجویانی که در در جامعه المصطفی تحصیل کرده اند را جذب می کنند ولی مستقیما با خارج از کشور ارتباطی ندارند، فعالیت این موسسه، ناظر به تولید علوم انسانی اسلامی بوده و با این هدف تأسیس شده و در اساسنامه آن تأکید شده است، چه در زمانی که امام خمینی(ره) امر به تأسیس دفتر وحدت حوزه و دانشگاه کردند، که بعدأ منجر به تأسیس موسسه امام خمینی شد، چه فرمایشات مقام معظم رهبری که می فرمایند، مؤسسه امام خمینی(ره) باید به سمت به سمت نظریه پردازی در علوم انسانی برود در مأموریت این مؤسسه بحث آموزش های فقهی و مباحث مربوطه نیست. و دانشجوی خارجی هم مستقیما جذب نمی کنند، فقط از فارغ التحصیلان جامعه المصطفی که در ایران حضور دارند را در برخی رشته ها جذب می کنند.