سخن نخست
وابستگی و ایستادگی در جهان عرب
امروز در جهان عرب دو گونه از رهبران و دو گونه رهبری دیده می‌شود. یک گونه، رهبرانی هستند که از زمان فروپاشی امپراتوری عثمانی تا امروز، بر اعراب حکومت می‌کنند که آل‌سعود و خاندان پادشاهی اردن از این گروه‌اند. این گروه از رهبران عرب عمدتاً به عنوان وابستگان غرب شناخته می‌شوند. دسته دیگر، رهبرانی هستند که همراه با موج بیداری اسلامی در جهان عرب ظهور کرده‌اند؛ مردانی نظیر امام موسی صدر، سید محمدباقر صدر، شهید سیدعباس موسوی، شهید فتحی شقاقی، عبدالعزیز عوده، رمضان عبدالله، سیدحسن نصرالله، عبدالملک حوثی و…. این گروه از رهبران عرب، جهان عرب را در مسیر ایستادگی رهبری می‌کنند.
در گروه رهبرانی که از وابستگان به غرب شمرده می‌شوند، مردانی نظیر بن‌علی، حسنی مبارک، ملک عبدالله (اردن) و ملک سلمان (عربستان) قرار دارند. گروه وابستگان معمولاً از نظام سلطنتی حمایت می‌کنند و اگر هم عنوان حکومت آن‌ها جمهوری باشد، معمولاً جمهوری مادام‌العمر بوده‌است. ثروت رکن مهمی از قدرت آن‌ها را شکل می‌دهد و حمایت غرب رکن دیگر قدرت آن‌هاست. در مقابل، در گروه ایستادگان، مردانی قرار دارند که با سلطه غرب بر جهان مبارزه می‌کنند و برای آزادی اعراب می‌کوشند و در این راه، تا پای شهادت پیش می‌روند. آن‌ها عموماً از میان طبقات ضعیف جوامع عرب برخاسته‌اند و معمولاً انسان‌هایی معتقد به مبانی اسلامی و شدیداً مورد حمایت و علاقه متن مردمِ جوامع عربی هستند.
خوب است نیم‌نگاهی به زندگی دو مرد از این دو گروه بیندازیم: ملک عبدالله از اردن و سیدحسن نصرالله از لبنان.
عبدالله بن حسین (زاده ۳۰ ژانویه ۱۹۶۲م. در امان) پادشاهِ پادشاهی اردن است. او از زمان مرگ پدرش، شاه حسین بن طلال در ۷ فوریه ۱۹۹۹م. به پادشاهی رسیده‌است. ملک عبدالله در کودکی، آموزش ابتدایی خود را در پایتخت اردن گذراند و پس از آن تحصیلات خود را در مدرسه سنت ادموند (هایندهد) در سوری انگلستان ادامه داد. عبدالله آموزش متوسطه خود را در دبیرستان ایگلبروک و آکادمی دیرفیلد ایالات متحده آمریکا گذراند. وی پس از ترک دیرفیلد به دانشکده پمبروک آکسفورد ـ که گفته می‌شود وی مبالغی را به آن اهدا کرده ـ رفت.
وی در سال ۱۹۸۰م. به عنوان دانش‌جوی دانشکده افسری سلطنتی سندهرست (انگلیس) وارد این دانشکده شد. عبدالله در سال بعد، در پایان یک مأموریت، با درجه ستوان دو وارد سواره‌نظام سلطنتی سیزدهم/هجدهم (ملکه مری) شد. ملک عبدالله از روابط نزدیکی با ارتش انگلیس برخوردار است و در سواره‌نظام سبک که یک هنگ زرهی است، دارای درجه سرهنگی و جانشین فرمانده سواره‌نظام سلطنتی انگلیس است. او هم‌چنین نیز در دانشکده روابط بین‌الملل ادموند ای. والش دانشگاه جرج‌تاون تحصیل کرد و توانست از آنجا با کسب درجه کارشناسی‌ارشد روابط بین‌الملل در سال ۱۹۸۷م. دانش‌آموخته شود. او در همان سال، از سمینار رهبری جرج‌تاون نیز دانش‌آموخته شد. مواد درسی وی همانند درجه کارشناسی‌ارشد روابط بین‌الملل بود.
عبدالله پس از مرگ پدرش ملک حسین در تاریخ ۷ فوریه ۱۹۹۹ به پادشاهی رسید. حسین در تاریخ ۲۴ ژانویه وی را ولیعهد خواند و وی را جایگزین برادرش شاهزاده حسن کرد که سال‌های زیادی این منصب را در اختیار داشت، اما این تصمیم وی چندان مطلوب عموم واقع نشد؛ چرا که مادر عبدالله، شاهزاده آنتونیت آوریل گاردنر ـ که عموماً از وی تحت عنوان «خانم گاردنر» نام برده می‌شد ـ اصلیت انگلیسی داشت. این امر بحث بسیاری را به راه انداخت؛ چون وی تنها پادشاه اردن است که از دودمان انگلیسی و عربی است.
دیده‌بان حقوق بشر در نشریات گوناگون خود، سیاست داخلی ملک عبدالله ـ به‌ویژه در مورد دیدگاه وی در ارتباط با شکنجه و آزار و اذیت انسان ـ را محکوم کرده‌است. ملک عبدالله اذعان کرده که یکی از طرف‌داران مجموعه تلویزیونی استارتِرک است. در سال ۱۹۹۵م. زمانی که وی هنوز شاهزاده بود، به عنوان یک هنرپیشه مهمان در استارتِرک به ایفای نقش پرداخت، اما از آنجا که هنرپیشه نبود، در نقش خود مکالمه‌ای نداشت. ملک عبدالله قصد دارد در سال ۲۰۰۷م. یک مدرسه شبانه‌روزی خصوصی با نام «آکادمی پادشاهان» در اردن راه‌اندازی کند که از آکادمی دیرفیلد (ماساچوست، آمریکا) الگوبرداری شده‌است.
خانم گاردنر ـ مادر ملک عبدالله ـ دختر یک افسر انگلیسی بود که در جریان فیلم‌برداری فیلم «لورنس عربستان» که بخش هایی از آن در کشور اردن فیلم‌برداری شد، با ملک حسین آشنا شد و این آشنایی منجر به ازدواج وی با ملک حسین ـ پدر عبدالله ـ گشت. نحوه تولد عبدالله و اینکه مادر او زنی انگلیسی است، همواره یکی از نکات بحث‌برانگیز درباره پادشاهی وی بوده‌است؛ چرا که به نظر تعدادی از صاحب‌نظران و حتی افراد عادی، ملک عبدالله به دلیل نژاد دورگه عربی ـ انگلیسی، حافظ منافع بریتانیا و سایر دول غربی در منطقه است. عبدالله با رانیا یاسین ـ متولد کویت و شهروند فلسطین که اصلیت اردنی دارد و اکنون «ملکه رانیا عبدالله» نامیده می‌شود ـ ازدواج کرده و از او چهار فرزند دارد.
نحوه به حکومت رسیدن عبدالله نیز بسیار جالب و بحث برانگیز بوده‌است. در آخرین سال‌های زندگی ملک حسین ـ پادشاه سابق اردن ـ در هنگامی که ملک حسین آخرین روزهای زندگی را سپری می‌کرد و با سرطان دست و پنجه نرم می‌نمود، یک خبر جهان عرب را شگفت‌زده کرد. این خبر چنین بود: شاهزاده حسن ـ برادر ملک حسین ـ که سال‌های زیادی مقام ولی‌عهدی اردن را در اختیار داشت، در تاریخ ۲۴ ژانویه سال ۱۹۹۹م. از سمتش برکنار شد و شاهزاده عبدالله بن حسین (عبدالله دوم) به جای او منصوب گشت.عجیب اینکه دو هفته بعد، ملک حسین فوت کرد و عبدالله به پادشاهی رسید!
این تغییر و تحول ناگهانی در صحنه سیاسی کشور اردن، به مذاق اردنی‌ها خوش نیامد؛ چرا که این تغییر ساختار سیاسی در اردن، به‌وضوح از دسیسه‌های پنهانی انگلستان و آمریکا در به قدرت رساندن عبدالله دوم حکایت داشت؛ زیرا عبدالله مادری انگلیسی داشت و به حکومت رسیدن وی در اردن، از دید ناظران به مثابه نمایندگی وی ازطرف دولت انگلستان در منطقه بود. البته این دیدگاه مردم اردن کاملاً صحیح بوده و ملک عبدالله نیز عملاً به جدی‌ترین متحد غرب در سرزمین‌های عربی تبدیل شده‌است. در مورد جانشین ملک عبدالله نیز باید بگوییم که وی تا قبل از سال ۲۰۰۴م. برادر ناتنی خود، شاهزاده حمزه را به این امر گماشته بود، اما از آن سال به بعد، اردن ولیعهد ندارد. بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند عبدالله قصد دارد پسرش، شاهزاده حسین را در آینده نزدیک به این مقام منصوب کند.
ملک عبدالله گذشته از همسر رسمی خود، با خواهر سعدالدین حریری ـ نخست‌وزیر سابق لبنان ـ روابط عاشقانه داشته‌است. هند الحریری ـ خواهر سعدالدین الحریری ـ که مخفیانه با عبدالله دوم ـ شاه اردن ـ ازدواج کرده و هووی رانیا شده بود، عاشق محافظ خودش شد، به فرانسه گریخت و پس از ارتداد با معشوق خود ازدواج کرد!
هند الحریری که پس از آلبرت فون‌تورن، دومین میلیاردر جوان دنیا و جوان‌ترین زن میلیاردر دنیاست، پس از ازدواج مخفیانه و اجباری با شاه اردن، با محافظ خود به پاریس گریخت و با همین محافظ ازدواج کرد. گفته می‌شود برادر هند به‌شدت با ازدواج خواهرش با محافظ شخصی‌اش مخالف بود؛ زیرا او پیش‌تر به‌صورت محرمانه، به عقد و ازدواج ملک عبدالله ـ پادشاه اردن ـ درآمده بود. هند همراه مرد مورد علاقه‌اش که انس نام داشت، به فرانسه گریخته و هم‌زمان با انجام مراسم تغییر دین از اسلام به مسیحیت در کلیسا، مجوز طلاق از شاه اردن و ازدواج با محافظش را به دست آورد.
رانیا یاسین ـ ملقب به ملکه رانیا ـ همسر ملک عبدالله دوم و ملکه اردن شمرده می‌شود. او در تاریخ ۳۱ اوت ۱۹۷۰ از پدر و مادری فلسطینی‌تبار در شهر کویت به دنیا آمده‌است. پدر و مادر او اهل طولکرمِ فلسطین بودند. رانیا یاسین تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه انگلیسی کویت گذراند و در سال ۱۹۹۱م. از دانشگاه آمریکایی قاهره در رشته مدیریت بازرگانی فارغ‌التحصیل شد. ملکه رانیا هم‌چنین مدتی در شرکت‌های سیتی‌بانک و اپل مشغول به کار بوده‌است. وی در سال ۱۹۹۵م. در مقطع کارشناسی‌ارشد، در رشته مدیریت از دانشگاه ژنو سوییس فارغ‌التحصیل شد.
سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان است. وی پس از ترور شدن سید عباس موسوی به دست نیروهای نظامی اسرائیلی در سال ۱۹۹۲م. دبیرکل حزب الله لبنان شد.
سید حسن نصرالله در ۳۱ آگوست ۱۹۶۰ در روستای بازوریه ـ از محله‌های فقیر نشین شرق صور در جنوب لبنان ـ به دنیا آمد. نام مادرش مهدیه صفی‌الدین و نام پدرش سید عبدالکریم است. پدر وی سبزی و میوه‌فروش بوده‌است. وی سه برادر و پنج خواهر دارد و فرزند ارشد خانواده است. به دلیل فقر اقتصادی و شرایط نامساعد کاری، خانواده وی به منطقه کرنتینا در جنوب مهاجرت کردند. خانواده وی در سال ۱۹۷۵م. هم‌زمان با آغاز جنگ داخلی لبنان، به بازوریه برگشتند. وی از کودکی شدیداً به امام موسی صدر علاقه‌مند بود.
سیدحسن نصرالله تحصیلات مقطع ابتدایی را در زادگاهش سپری کرد و دوره راهنمایی را در محله‌ای به نام سن‌الفیل در شرق بیروت گذراند. مقطع دبیرستان را در روستای بازوریه در جنوب لبنان به پایان رسانید. سید حسن نصرالله در ۲۳ ذی‌الحجه ۱۳۹۶ق./ ۱۵ دسامبر ۱۹۷۶م. در سن ۱۶ سالگی، برای تحصیلات حوزوی به شهر نجف (عراق) رفت. هزینه بلیط این سفر هوایی ـ معادل ۴۰۰ لیره لبنان ـ را شیخ محمد غروی تأمین کرده بود. شیخ محمد غروی وی را با نامه‌ای به استاد خود، آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر معرفی کرد و از پدر سید حسن نصرالله خواست این نامه را در اسباب وی پنهان کند؛ چون اگر مأموران صدام آن را پیدا کنند، سر پسرش را خواهند برید. سیدحسن نصرالله هنگام ورود به عراق هنگام پرس‌وجو برای یافتن آیت‌الله شهید صدر، به سید عباس موسوی برخورد. وی او را نزد استادش آیت‌الله شهید صدر برد. شهید صدر پس از خواندن نامه شیخ‌محمد غروی، خود سیدعباس موسوی را مسئول تعلیم سیدحسن نصرالله قرار داد.
در ۱۸ ذی‌الحجه ۱۳۹۷م./ ۳۰ نوامبر ۱۹۷۷م. سیدحسن نصرالله در نجف در مراسم سالانه‌ای که شهید سید محمدباقر صدر برگزار می‌کرد، به دست این متفکر بزرگ اسلامی معمم شد. پدر سیدحسن نصرالله از قول شهید سیدعباس موسوی نقل می‌کند که شهید صدر در هنگام گذاشتن عمامه سیدحسن نصرالله، به وی گفت:«تو جایگاه رفیعی داری. من از تو رایحه رهبری را استشمام می‌کنم. تو از یاران مهدی(عج)هستی.»
او بعد از دو سال اقامت و تحصیل در این شهر، توسط صدام، همراه استادش سیدعباس موسوی و چند نفر دیگر به لبنان بازگردانده شد. پس از آن، وی در مدرسه «الامام مهدی» در بعلبک که سیدعباس موسوی عهده‌دار اداره آن بود، مشغول به فراگیری علوم حوزوی شد. مشوق اصلی وی برای عزیمت به نجف و فراگیری علوم اسلامی، سیدمحمد غروی ـ امام‌جمعه شهر صور ـ بوده‌است. نصرالله در سال ۱۹۸۹م. برای تکمیل دروس حوزوی به قم رفت، اما با گذشت یک سال، به دلیل تشدید تنش‌ها در لبنان، به درخواست شورای حزب‌الله به بیروت بازگشت.
نصرالله با اتمام دوره دبیرستان و هم‌زمان با آغاز جنگ داخلی لبنان، وارد جنبش أمل شد و به عنوان مسئول سازمانی جنبش شیعی أمل در روستای بازوریه به فعالیت پرداخت. وی روزی به شهید مصطفی چمران ـ بنیان‌گذار جنبش أمل ـ گفته بود: «سن من برای فرماندهی کم است.» ولی شهید چمران به او گفته بود: «من از جوانان شجاع خوشم می‌آید.» او در زمان تحصیل در حوزه امام مهدی(عج) نیز به فعالیت سازمانی در جنبش أمل می‌پرداخت و در همان زمان، به عنوان عضو دفتر سیاسی آن انتخاب شد.
در دیداری که سید حسن نصرالله در سال ۱۳۶۰ با امام خمینی(ره) در تهران داشت، ایشان وی را به عنوان نماینده خود در امور حسبیه و اخذ امور شرعیه در لبنان منصوب کرد. سید حسن نصرالله در زمان دریافت این حکم ۲۱ ساله بود. نصرالله در سال ۱۳۶۱ هم به عنوان سرپرست تیم ورزشی جنبش أمل به تهران سفر کرد، اما این سفر به دلیل در گرفتن جنگ ۱۹۸۲م. در لبنان نیمه‌تمام ماند.
در سال ۱۹۸۲م. هم‌زمان با حملات اسرائیل به جنوب لبنان و پس از ربوده شدن امام موسی صدر، به علت ورود جنبش أمل به جنگ داخلی، سیدحسن همراه برخی دیگر از مقامات جنبش أمل به رهبری سیدعباس موسوی از این گروه خارج شدند. این خروج مقدمه‌ای بر تأسیس حزب‌الله شد. هسته اولیه حزب‌الله در همان سال ۱۹۸۲م. شکل گرفت و سیدحسن نصرالله از ابتدای شکل‌گیری حزب‌الله در آن به فعالیت پراخت. در سال ۱۹۸۵م. وی با انتقال به بیروت مسئولیت‌های سنگین‌تری را به عهده گرفت. نخستین مسئولیت جدی نصرالله، آماده‌سازی نیروهای مقاومت و تأسیس هسته‌های نظامی و در عین‌حال، معاونت ابراهیم امین از نمایندگان حزب‌الله در پارلمان لبنان بود. در سال ۱۹۸۷م. هم‌زمان با تشکیل کمیته اجرایی حزب‌الله، نصرالله به ریاست کمیته انتخاب شد. او در شورای تصمیم‌گیری حزب‌الله نیز وارد و مسئول اجرایی آن شد. پس از ترور سید عباس موسوی در خاک لبنان به وسیله بالگردهای اسرائیلی در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲م./ ۲۷ بهمن ۱۳۷۱، با اجماع شورای تصمیم‌گیری حزب‌الله لبنان، سیدحسن نصرالله به دبیرکلی این حزب انتخاب شد.
محمدهادی ـ فرزند بزرگ وی ـ در سال ۱۹۹۷م. در درگیری با نظامیان اسرائیل در جنوب لبنان به شهادت رسید. بر خلاف انتظار، حزب‌الله هیچ حرکت خارج از قاعده‌ای برای بازگرداندن پیکر وی انجام نداد و وی را طی روندی عادی، همراه پیکر باقی شهدا طی معاوضه‌ای از اسرائیل تحویل گرفت. شهادت سیدهادی نصرالله در جبهه‌ها و رفتار باوقار سیدحسن نصرالله در قبال این پیشامد، باعث افزایش محبوبیت وی و حزب‌الله در میان مردم شد. اسرائیل اعتراف کرد تا ساعتی پس از وقوع حادثه از وجود پیکر پسر دبیرکل حزب‌الله در میان اجساد شهدا بی‌خبر بوده و تصور هم نمی‌کرده پسر دبیرکل در میان مجاهدان حضور یابد.
پس از جنگ ۳۳روزه حزب‌الله با اسرائیل، سرودهای مختلفی توسط خوانندگان لبنانی در بزرگداشت سیدحسن نصرالله اجرا شد. در سال ۲۰۰۶م. خواننده مسیحی زن لبنانی، جولیا بطرس در آلبوم خود به نام «أتعودنا علیک» آهنگ مشهوری به نام «احبّایی» در پاس‌داشت سید حسن نصرالله اجرا کرد که متن آن بر اساس پیام تلویزیونی نصرالله به مبارزان حزب‌الله در جنوب لبنان پس از جنگ ۳۳روزه نوشته شده بود. کلیپ این آهنگ در ویرانه‌های شهر بنت‌جبیل فیلم‌بردای شد و درآمد حاصل از فروش این آهنگ، سه برابر پیش‌بینی‌های انجام شده، به سه میلیون دلار رسید که تمام آن به خانواده‌های شهدای لبنانی جنگ جولای و سربازان شهید حزب‌الله در جنگ ۳۳روزه و عملیات «نهر البارد» تقدیم شد. این خواننده گفته‌است: «من تنها پیام حماسی سیدحسن نصرالله را به شعر تبدیل کردم.» سیدحسن نصرالله در پاسخ به این خواننده مسیحی، گفت مذهب به وی اجازه گوش کردن به آهنگ او را نمی‌دهد، ولی از او به خاطر حمایت از مقاومت متشکر است. در سال ۲۰۰۷م. نیز علاء زلزالی ـ خواننده لبنانی ـ آهنگی با عنوان «یا نصرالله» درباره دبیرکل حزب‌الله لبنان خواند. سیدحسن نصرالله امروز در سراسر جهان عرب، نماد مقاومت شمرده می‌شود.
(منابع: ویکی‌پدیا فارسی، فرهنگ‌نامه آزاد مقاومت، پایگاه اینترنتی انتخاب)