سخن نخست
امام و مستضعفان
تأکید امام‌خمینی(ره) به واژه مستضعفان و توجه خاص ایشان به آنان، یکی از بارزترین وجوه ادبیات سیاسی و انقلابی امام‌خمینی(ره) است؛ طوری که می‌توان آن را بارزترین وجه ادبیات سیاسی امام(ره) نامید.
امام(ره) به وعده الهی به مستضعفان ایمان عمیقی داشت. او در سال‌روز تولد امام مهدی(عج) با صراحت گفت: «چه مبارک است میلاد بزرگ‌شخصیتى که برپاکننده عدالتى است که بعثت انبیا ـ علیهم السلام ـ براى آن بود، و چه مبارک است زادروز ابرمردى که جهان را از شرّ ستمگران و دغل‌بازان تطهیر مىنماید و زمین را پس از آنکه ظلم و جور آن را فرا گرفته، پُر از عدل و داد مىنماید و مستکبران جهان را سرکوب و مستضعفان جهان را وارثان ارض مىنماید، و چه مسعود و مبارک است روزى که جهان از دغل‌بازی‌ها و فتنهانگیزی‌ها پاک شود و حکومت عدل الهى بر سراسر گیتى گسترش یابد و منافقان و حیله‌گران از صحنه خارج شوند و پرچم عدالت و رحمت حق تعالى بر بسیط زمین افراشته گردد و تنها قانون عدل اسلامى بر بشریت حاکم شود و کاخ‌هاى ستم و کنگرههاى بی‌داد فرو ریزد» (صحیفه امام: ۱۴/ ۴۷۲).
در شرایطی که برخی در ذهن خود، معنی «مستضعف» را تغییر می‌دادند، امام(ره) واژه «مستضعفان» را به‌گونه‌ای بکار می‌برند که تردید باقی نماند که منظور از مستضعفان، اقشار فرودست جامعه هستند. امام(ره) آن‌ها را تحت عنوان «ولی‌نعمت ما» مورد اشاره قرار می‌دادند: «به مستضعفان و مستمندان و زاغه‌نشینان که ولى‌نعمت ما هستند، خدمت کنید» (صحیفه امام: ۱۸/ ۳۸) و خدمت به آنان را بالاترین عبادت می‌دانستند: «گمان نمىکنم عبادتى بالاتر از خدمت به محرومین وجود داشته باشد» (صحیفه امام، ۲۰/ ۳۴۲) و آن‌ها را سرچشمه قدرت ملّی می‌دانستند: «شما این انقلاب را به ثمر رساندید و گروه‌هایى که در سرتاسر این کشور این انقلاب را به ثمر رساندند، همان زن و مرد محروم [بودند] و همان‌هایى که مستضعف هستند و کاخنشین‌ها آن‌ها را استضعاف مىکنند و این‌ها ثابت کردند که کاخنشین‌ها هستند که ضعیف‌اند و پوسیدهاند و براى این ملّت هیچ کارى نکردهاند و نخواهند کرد» (صحیفه امام: ۱۴/ ۲۶۱) و آن‌ها را همراهان واقعی و همیشگی انقلاب اسلامی می‌دانستند «تنها آنهایى تا آخر خط با ما هستند که درد فقر و محرومیت و استضعاف را چشیده باشند. فقرا و متدینین بىبضاعت گردانندگان و برپادارندگان واقعى انقلاب‌ها هستند. ما باید تمام تلاش‌مان را بنماییم تا به هر صورتى که ممکن است، خط اصولى دفاع از مستضعفین را حفظ کنیم… ما براى احقاق حقوق فقرا در جوامع بشرى تا آخرین قطره خون دفاع خواهیم کرد» (صحیفه امام: ۲۱/ ۸۶ ـ۸۷) و بار سنگین انقلاب را بر دوش آن‌ها می‌دیدند.
بار سنگین انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی بر دوش قشر مستضعف است و همین گروه هستند که در جبهه و پشت جبهه فداکاری می‌کند، نه طبقات بالا: «شما باید توجه‌تان به این تودههاى مستضعفى که با زحمت خودشان و رنج خودشان الآن در جبههها مشغول فداکارى هستند که خداوند تأییدشان کند و در پشت جبهه هم مشغول فداکارى هستند و مستضعفاند، آن بالاها این‌ها را ضعیف مىشمارند و مىشمردند… برای این‌ها کار کنید» (صحیفه امام: ۱۵/ ۷۵)؛ حتی با صراحت، مناطق جغرافیایی که معمولاً مستضعفان در آن‌ها زندگی می‌کنند را مشخص می‌نمودند: «با توجه به اینکه بار سنگین انقلاب بر دوش قشر مستضعف است… وظیفه داریم فعالیت و توجه را به نواحى محروم ـ خصوصاً جنوب شهر ـ که در رژیم گذشته توجهى به آن‌ها نشده، معطوف کنیم» (صحیفه امام: ۱۵/ ۲۷۳) و وظیفه همه مسئولان را برنامه‌ریزی برای پیشبرد اهداف و منافع آن‌ها می‌دانستند: «ما باید براى پیش‌بّرد اهداف و منافع ملت محروم ایران برنامهریزى کنیم. ما باید در ارتباط با مردم جهان و رسیدگى به مشکلات و مسائل مسلمانان و حمایت از مبارزان و گرسنگان و محرومان با تمام وجود تلاش نماییم…» (صحیفه امام: ۲۱/ ۹۱) و هشدار می‌دادند: «خدا نیاورد آن روزى را که سیاست ما و سیاست مسئولین کشور ما پشت کردن به دفاع از محرومین و رو آوردن به حمایت از سرمایه‌دارها گردد و اغنیا و ثروتمندان از اعتبار و عنایت بیشترى برخوردار شوند. معاذ الله که این با سیره و روش انبیا و امیرالمؤمنین و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ سازگار نیست» (صحیفه امام: ۲۰/ ۳۴۱) و تصریح می‌کردند که: «ثروتمندان هرگز به خاطر تمکن مالى خود، نباید در حکومت و حکم‌رانان و اداره‌کنندگان کشور اسلامى نفوذ کنند و مال و ثروت خود را بهانه فخرفروشى و مباهات قرار بدهند و به فقرا و مستمندان و زحمت‌کشان، افکار و خواستههاى خود را تحمیل کنند» (صحیفه امام: ۲۰/ ۳۴۰). به این ترتیب، امام(ره) با روشن نمودن تعریف و جایگاه مستضعفان، برای ارزیابی عملکردها و جهت‌گیری‌های مسئولان یک شاخص دقیق تعیین نموده‌اند.