پیش درآمد
در باره مفهوم بیداری اسلامی هنوز تعریف دقیقی که بین اندیشمندان مسلمان وفاق جامعی ایجاد کند، ارائه نشده است. با وجود این بیداری اسلامی را به هر شکلی تعریف کنیم و هر قلمروی برای آن در نظر بگیریم ، به طور قطع درک عمومی مشترکی بین توده های مسلمان از این مفهوم وجود دارد که به جرات می توان گفت به نوعی باور تعمیم یافته ( generalized belief ) مورد پذیرش تقریباً همه جوامع و گروه های مسلمان و حتی آحاد مسلمانان تبدیل شده است.
* مقام معظم رهبری هویت اصلی حرکت بیداری اسلامی را با ده شاخصه معرفی می کنند.
* از نظر مقام معظم رهبری حرکت های بیداری اسلامی در برابر سلطه غرب ایستادگی می کنند، با اسرائیل مبارزه می کنند، سر رشته امور را به نخبگان برآمده از درون مردم می سپارند، امید قدرتهای بیگانه برای نفوذ در کشورهای خود را به یاس تبدیل می کنند و استقلال و آزادی مردم خود را محقق می سازند.
* بیداری اسلامی موجب برانگیختگی و آگاهی امت اسلامی خواهد شد.
* حرکت های بیداری اسلامی با دو دسته آسیب های درونی و بیرونی روبه رو هستند.
براین اساس برای بدست آوردن شناخت دقیق تری از این واژه بسیار مهم و تاریخ ساز به سراغ سرچشمه اصلی جریان تفکر اسلامی امروز، یعنی اندیشه آیت الله خامنه ای رفتم تا شاید بتوان با بررسی دقیق دیدگاه های ایشان به درک روشنتری از این حرکت تاثیرگذار در دو سال اخیر در سطح منطقه خاورمیانه و جهان دست یابم .
با این هدف مجموعه سخنان مقام معظم رهبری در طول بیش از دو دهه رهبری ایشان از طریق جستجوی موضوعی و واژگان بر روی پایگاه اطلاع رسانی ایشان بررسی شد و در میان بیش از ۲۰۰ سخنرانی که به این موضوع پرداخته شده بود، یکی از مهم ترین آنها را اصل قرار داده و با تحلیل محتوی مطالب مطرح شده تلاش شد تا اولا تعریف روشنتری از ماهیت ، دلایل و چرایی این حرکت بدست آید و ثانیا درباره نتایج ، تاثیرات و آفت های پیش رو و راههای مقابله با این آفت ها نکات مهم و اساسی از رهنمودهای ایشان در سخنرانی ۲۶ شهریور سال ۱۳۹۱ در نخستین اجلاس بیداری اسلامی در تهران استخراج شود.
بدون شک دراین زمینه با توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری ، می توان دهها مقاله پژوهشی درباره موضوع های مرتبط با حرکت بیداری اسلامی نوشت . به باورنگارنده جا دارد در باره بیداری اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری در رساله های دانشگاهی درسطوح مختلف، بررسی شود. در واقع جامعه دانشگاهی ایران اسلامی می تواند با همکاری حوزه های علمیه به تبین دقیق تر و موشکافانه اندیشه های رهبرمعظم انقلاب اسلامی در باره حرکت تاریخ ساز بیداری اسلامی کمک کند . تا به یک نظریه جامع الاطراف در این مورد برسیم.
مقدمه :
امروز مساله بیداری اسلامی می تواند به عنوان یک دکترین رهایی بخش برای ملت های تحت ظلم و سیطره استکبار جهانی مطرح شود. زیرا جهان اسلام بیش از گذشته به برنامه ای مدون برای سرنگونی دیکتاتوری های وابسته به نظام سلطه بین الملل نیاز دارد. از آن مهم تر نیاز به برنامه ای جامع برای جایگزین ساختن نظام اسلامی بجای نظام وابسته و دیکتاتور زده پیشین خواهد بود .
مقام معظم رهبری با دور اندیشی نخستین بار در بیست وششم خرداد ماه ۱۳۶۸ یعنی تنها دوازده روز بعد از انتخاب ایشان به عنوان رهبر انقلاب اسلامی توسط مجلس خبرگان ، از واژه “بیداری اسلامی” استفاده کردند و اظهار داشتند:
« امروز استکبار جهانى و قلدرهاى سیاسى عالم و امپراتوریهاى زر و زور در سرتاسر جهان که در فساد و انحطاط غرقند، با اسلام و نظام اسلامى دشمن هستند؛ زیرا افشاگر و تهدید کنندهى آنها، اسلام و بیدارى مسلمین است. طبیعى است هر کارى که علیه اسلام ونظام اسلامى وجمهورى اسلامى ازعهدهى آنها برآید، مىکنند. » [۱]
و در دهم اسفند همان سال در باره نگرانی آمریکا و متحدانش از حرکت بیداری اسلامی اظهار داشتند:
«عصبانیت دستگاه استکبار و بخصوص امریکا از این است که میبینند در سرتاسر جهان اسلام، بیداری اسلامی روزبه روز بیشتر میشود. اینها امیدوار بودند که با گذشت زمان، شعارهای جمهوری اسلامی در دنیا کهنه و بیاثر بشود; ولی دیدند که نشد. اینها دل بسته بودند که با رحلت و فقدان امام ـ که شمع جمع مشتاقان در سرتاسر دنیا بود ـ شعارهای اسلامی بیاثر و فراموش بشود; ولی دیدند که نشد.
امروز امام نیست; اما یاد و خط و شعارها و هدفهای امام، روزبه روز در دنیا پرنورتر و پرجلوهتر میشود. ملتها، با یاد امام و سخنانش به هیجان میآیند و کار را بر مستکبران و حکومتهای ارتجاعی، روزبه روز تنگتر میکنند. همانطور که بارها گفتیم، این نهال طیب اسلامی، به وسیله ی آن دست ملکوتی و معنوی در سرزمین فطرت انسان غرس شد و امام(ره) ده سال از او محافظت کرد. این، دیگر تمام شدنی نیست. “الم ترکیف ضرب الله مثلا کلمه طیبه کشجره طیبه اصلها ثابت و فرعها فیالسماء تؤتی اکلها کل حین بأذن ربها“. امروز، اینگونه شده است و همین نکته، دشمنان را عصبانی میکند. »[۲]
در مطلب پیش روی تلاش شده است با استفاده از سخنان حضرت مقام معظم رهبری در نخستین اجلاس بیداری اسلامی ، ابعاد مختلف این حرکت را از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی بازشناسی کرده وبه تعریف روشنی از ماهیت این حرکت دست پیدا کنیم . [۳]
دلایل احیاء بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا
درواقع ریشه اصلی بیداری اسلامی را می توان به زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی ارتباط داد. زیرا نخستین بار یک انقلاب با بهره گیری از رهبری یک مرجع دینی و مبتنی بر باورهای رهایی بخش اسلامی، توانست حکومتی طاغوتی وابسته به استکبار جهانی را سرنگون سازد. انقلاب اسلامی بر اساس قوانین تعالی بخش اسلام توانست نظام جمهوری اسلامی ایران را جایگزین رژیم وابسته شاهنشاهی کند. این مهم بدست نیامد مگر بخاطر بیداری که در بین اکثریت مردم مسلمان ایران بوجود آمده بود.
مقام معظم رهبری درباره ریشه یابی دلایلی که به شروع حرکت بیداری اسلامی در بین کشورهای خاورمیانه وشمال آفریقا ، انجامید . با اشاره به این موضوع مهم که اتکای تحولات بزرگ اجتماعی به پشتوانه های تاریخی و تمدنی بشری انجام می شود به سه عامل مهم اشاره دارند :
الف- « حضورشخصیتهای فکری و جهادی جریان ساز درصحنه تحولات صد و پنجاه سال اخیر کشورهای اسلامی ،»
افرادی مانند سید محمد مجاهد اصفهانی ، حاج ملا علی کنی ، میرزا محمد حسن و میرزا محمد تقی شیرازی ، آخوند خراسانی ، محمد حسین نائینی ، سید جمال اسد آبادی ، حسن مدرس ، آیت الله کاشانی در ایران ، محمد عبده ، سید قطب ،حسن البناء ، محمد غزالی در مصر ، عبدالرحمن کواکبی در سوریه ، محمد مودودی، اقبال لاهوری ، ابوالکلام آزاد ، محمد علی جناح ، در شبه قاره هند ، عزالدین قسام و حاج الامین الحسینی در فلسطین ، شیخ شامیل در قفقاز ، نهضت باسماچی ها در آسیای میانه و امیر عبدالقادر در الجزایر ، عمر مختاردر لیبی و دهها مبارز و متفکر دیگر و در راس همه آنها امام خمینی (ره) که نقش بسیار تعیین کننده ای دربازگشت به ارزش های اسلامی و احیای اندیشه سیاسی اسلام و استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران داشتند .
ب- « ناکام ماندن تجربه های حکومتی وابسته به شرق و غرب ، »
تجربه شکست خورده ناسیونالیسم عربی متکی به دیدگاه های جمال عبدالناصر در مصر یا جنبش فتح در فلسطین و اندیشه های سوسیالیستی عرب در حزب بعث در سوریه و عراق ویمن از یکسو وتجربه های اسلام وهابی در عربستان ، بحرین ونیزاسلام لیبرالیستی در ترکیه که همه در مسیر خود در نهایت به آمریکا و کاخ سفید می رسند از سوی دیگر هیچکدام نمی توانستند پاسخگوی نیاز جامعه امروز مسلمانان جهان باشند که به دنبال برقراری حکومت اسلام ناب محمدی بودند.
پ- « پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیرِ نظام ماندگار، مقتدر، شجاع و پیشروی جمهوری اسلامی ایران در بیداری اسلامی، »
امروز دیگر بر کمتر پژوهشگری این امر مسلم جای تردید گذاشته است که پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به عنوان اولین تجربه موفق حکومت داری درتاریخ معاصر اسلام ومسلمانان موجب شد تا بسیاری ازمردم جهان ایده بازگشت به اسلام را بعنوان راه سوم در برابر لیبرالیسم و سرمایه داری غرب و کمونیسم و سوسیالیست شرق باور کنند.
در این میان برای شناخت صحیح و دقیق هر پدیده ای قبل از هر چیز لازم است ماهیت آن پدیده بازشناسی شود . حرکت بیداری اسلامی نیز از این قاعده کلی استثناء نیست
ت- شناخت هویت واصول بیداری اسلامی
مقام معظم رهبری هویت اصلی حرکت بیداری اسلامی و اصولی را که این حرکت برآن استوار شده است، با ده مشخصه ذیل معرفی می کنند:
۱- « در صدر شعارهای مردم منطقه جملات دینی و اسلامی قرار دارد، این بدین معنی است که منشاء حرکات انقلابی منطقه ناشی از آموزه های اسلامی و برافراشتن پرچم اسلام به عنوان تجلی اعتقادات عمیق و دیرین مردم، بیداری اسلامی در منطقه است . »
درست است که طیف های مختلفی از مردم در حرکت های انقلابی دو سال اخیر در کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا شرکت داشته و دارند اما از شعارهای اکثریت آنها در جریان تظاهرات چند صد هزار نفری درکشورهای مختلف می توان پذیرفت که اکثریت آنها دارای گرایش های اسلامی و خواهان برقراری حکومت اسلامی در کشورشان هستند.
۲- « ازآنجا که منشاء این تحولات بازگشت به ارزش های اسلامی است، سردمداران غرب هر روز از تشکیل حکوت های اسلامی شبیه جمهوری اسلامی ایران ابراز نگرانی وترس می کنند.»
قطع هرگونه وابستگی کشورهای اسلامی به قدرتهای سلطه جو موجب می شود که منافع نامشروع کشورهای استکباری در این کشورها در معرض خطرقرار گیرد . در نتیجه این کشورها با همه امکانات خود تلاش می کنند در درجه اول مانع سقوط حکومت های وابسته ای چون مبارک در مصر و بین علی در تونس شوند وزمانی هم که نمی توانند در برابر موج توفنده حرکت انقلاب بایستند ، سعی دارند از طریق نیروهای وفادار به خود مسیر انقلاب را به سمتی که تامین کننده منافع آنها باشد هدایت کنند.
۳- «حضور واقعی وعمومی مردم درمیدان عمل و مبارزه وجهاد به عنوان مهمترین عنصر تحولات جاری »
یعنی برخلاف انقلاب های چپگرا ،بجای احزاب و گروه های پیشرو ، متن مردم در کف خیابان ها حضور یافته و علیه سلطه بیگانگان و ظلم و جور حاکم خواهان استقرار نظام اسلامی و انقلابی شدند.
۴- « تحولات متکی بر مردم همچون کلمه طیبه الهی است و حضور تعیین کننده مردم در آن، با ترسیم آینده ی مطلوب، اجازه انحراف و سازش با دشمن را به خواص آلوده و عوامل نفوذی دشمن نمیدهد.»
درحرکت بیداری اسلامی جنبش مردم یک حرکت اعتراضی کور و بی هدف نیست بلکه دقیقا با استفاده از رهبری شخصیت های اسلامی و با اتکاء به کلمه طیبه الهی که در شعار الله اکبر جلوه گر می شود هدف کاملا روشن و مسیر الی الله معلوم می گردد . بنابراین دیگر نمی توان از طریق عوامل نفوذی و خود فروخته یا خواص آلوده به هواهای نفسای حرکت مردم را به مسیرهای انحرافی سوق داد.
۵- « شکل گیری تدریجی سرّ مقدس «انگیزه و عزم قیام» در ذهنیت مردم تونس و متجلی شدن این انگیزه درحضور پرشکوه مردم دلاور با فرهنگ و پرافتخار مصر در میدان تحریر و دیگر میدانها این حکم الهی درباره مردم سایر کشورها ازجمله یمن – لیبی و بحرین نیز حاکم گردانده است.»
روشن است حرکتی که در تونس با خود سوزی “بوزیاف” جرقه آن زده شد در واقع بستر تحرک اجتماعی را شکوفا ساخت که ازسالهای قبل از آن به پشتیبانی اندیشه اسلامی و مبارزان حرکت النهضه در تونس شکل گرفته بود. آنها در سالهای پیش از آن بصورت مخفی اندیشه های اسلامی وانقلابی را در داخل و خارج تونس ترویج و تبلیغ می کردند. به واسطه عقبه اسلامی قوی در شمال آفریقا بود که این حرکت به سایرکشورهای مستعد در شمال آفریقا از جمله در مصر و لیبی گسترش پیدا کرد.
۶- « شعارها و رفتارهای مردم منطقه نشان دهنده خواست عمومی برای حاکمیت اصول، ارزشها و اهداف اسلامی و انقلابی در حرکت جاری در منطقه هستند .»
حاکمیت اصول و ارزش های اسلامی در واقع هدف اصلی و اساسی حرکت بیداری اسلامی است که مقدمه ان سقوط حکومت های طاغی است . حکومت هایی نامشروع که با اتکائ به قدرت سرنیزه و حمایت آمریکا و متحدانش سالهای سال به چپاول مادی و معنوی مردماین کشورها مشغول بوده اند.
۷- « احیا و تجدید عزت و کرامت ملی پایمال شده بدست دیکتاتورهای فاسد و وابسته به آمریکا و غرب از اصول درجه اول بیداری سلامی است.»
به نظرمی رسد شرط اساسی هرگونه تغییر ریشه ای در درجه اول احیاء کرامت و عزت مردم یک کشور است. زیرا تا زمانی که مردم یک کشور خود را مقهور دیکتاتورهای وابسته به قدرتهای جهانی بدانند زمینه لازم برای ایجاد تغییرات فراهم نمی شود. زمانی که مردم کشورهای اسلامی به این باور می رسند که شایسته حکومت الهی هستند دران زمان است که ارزش های انسانی و اسلامی در انها تقویت شده و برای تغییر وضعیت نکبت بار خود برپا می خیزند و برای برقراری حکومت شایستگان و مردان و زنان خداجو به میدان مبارزه وارد می شوند.
۸- « ملتهای منطقه بر این اعتقادند که برخورداری از امنیت روانی، عدالت، پیشرفت و شکوفایی جز در سایه شریعت اسلامی به دست نخواهد آمد.»
قوانین الهی برای رستگاری انسان ها از طریق پیامبر امین محمد(ص) در قرآن ابلاغ شده است و در صورتی که درک صحیحی بر اساس اندیشه فقه محمدی و ائمه هدی از این قوانین ارائه شود و نیز شرایط مناسب برای تحقق آنها فراهم گردد؛ در آن صورت امنیت روانی ناشی از ایمان به خدا و آخرت وعدالت و پیشرفت علمی بر اساس نیاز واقعی امروز بشر که هم ابعاد دنیوی و اخروی را شامل می شود ، فراهم می گردد.
۹- « ایستادگی درمقابل نفوذ وسلطه خسارت بار و تحقیرآمیز آمریکا و اروپا و مبارزه با رژیم غاصب و دولت جعلی صهیونیستی در سطح منطقه »
اصولا حرکت بیداری اسلامی بدون ایستادگی در برابر نفوذ و سلطه آمریکا ، اسرائیل و متحدانشان نمی تواند قوام و تداوم یابد . زیرا بسیری از حرکت های آزادی خواهانه و استقلال طلبانه بدلیل غفلت از تداوم مبارزه علیه ریشه های ظلم و توسعه طلبی در جهان اسلام پس از مدتی بازهم گرفتار نوع دیگری از وابستگی به غرب شده اند. بنابراین چه در مرحله پیروزی و چه در مرحله پس از پیروزی باید ایستادگی در برابر زیاده خواهی ها و سلطه جویی های آمریکا و اسرائیل به عنوان یک اصل اساسی دنبال شود.
۱۰- « مردم و نخبگان مردمی و کسانی که از مردم برآمده اند، صاحبان این انقلابها، متعهد به حراست از آنها و ترسیم کننده مسیر آینده و رو به تکامل این حرکات تاریخی هستند.»
اکثریت مردم دقیقا می دانند با چه چیز مخالف هستند و به دنبال چه جایگزینی می گردند. مردم و نخبگانی که بجای منافع شخصی به دنبال استقرار عدل اسلامی و تامین حقوق مردم بر اساس قوانین حیات بخش اسلام هستند همان ها هستند که می توانند در باره سرنوشت آینده تصمیم بگیرند و از انقلاب پاسداری کنند. معلوم است کسانی که به فکر منافع شخصی واسیر زیاده خواهی های دنیوی هستند حاضرند بر سر هر سفره تقسیم غنایم بنشیند و یکشبه همه دستاوردها را بخاطر مطامع خود به باد فنا بسپارند.
ث-ویژه گی های حرکت بیداری اسلامی
حرکت بیداری اسلامی ویژه گیهای منحصر به فردی دارد که مرزآنرا با سایرجنبشهای اجتماعی و سیاسی چند دهه اخیر مشخص می سازد و شباهت آنرا با انقلاب اسلامی ایران به اثبات می رساند.
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای چهار ویژگی ذیل را برای بیداری اسلامی بر می شمارند:
۱- « ایستادگی دربرابر نفوذ و سلطهی آمریکا و اروپا که در طول دو قرن بیشترین لطمه و خسارت و تحقیر را بر مردم این کشورها وارد آوردهاند.»
همانطور که درپیش توضیح داده شد اگر ایستادگی در برابر نفوذ و سلطه شکل نگیرد ، اساسا زمینه برای استقرار حکومت اسلامی نمی تواند آماده شود. بنابراین یکی از مهم ترین ویژه گی های حرکت بیداری اسلامی نفی هرگونه سلطه جویی و سلطه پذیری در برابر استکبار خواهی است.
۲ـ « مبارزه با رژیم غاصب و دولت جعلی صهیونیست که استعمار چون خنجری در پهلوی کشورهای منطقه فرو برده و وسیلهئی برای ادامهی سلطهی اهریمنی خود ساخته و ملّتی را از سرزمین تاریخی خود بیرون رانده است.»
امروزه مبارزه علیه رژیم غاصب اسرائیل به عنوان یک عامل وحدت بخش بین کشورهای اسلامی مطرح است و نمی توان به صرف پیروزی در یک مقطع از توطئه ها ی همه جانبه رژیم صهیونیستی برای توسعه نفوذ خود در خاورمیانه غفلت ورزید.
۳- « مردم و نخبگان مردمی و کسانی که از مردم بر آمدهاند خود صاحبان این انقلابها و متعهّد به حراست از آن و ترسیمکنندهی مسیر آینده و رو به تکامل آن میباشند و خواهند بود .»
مردمی بودن این انقلابها مهمترین عنصر در تشکیل هویت آنها است. دشمنان حرکت اسلامی سعی دارند این بپاخاستن مسلمانان را وابسته به تئوری خاوریانه جدید آمریکا نشان دهند و با مطرح کردن شعارهای انحرافی سعی می کنند ماهیت مردمی و مستقل این حرکت های رهایی بخش را مخدوش سازند بنابراین باید توجه داشت نه آمریکا و نه هیچ قدرت دیگری جز اسلام نمی تواند اینچنین مردم کوچه و بازار را به خیابان ها بکشاند و علیه ظلم و سلطه بیگانگان و نیز برای استقلال و آزادی آنها را متحد سازد.
۴- « قدرتهای خارجی که با آخرین توانائیها و شگردهای خود سعی میکردند حکام مستبد و فاسد و وابسته را در این کشورها حفظ کنند و تنها هنگامی از حمایت آنها دست برداشتند که قیام و عزم مردم هیچگونه امیدی برای آنها باقی نگذاشت.»
نشانه شناسی برای تحلیل رفتار حامیان دیکتاتورها در منطقه می تواند به درک بهتر نقشه های شوم انها کمک کند. آمریکا که در ابتدا سعی داشت به هر قیمت از سقوط بن علی در تونس و مبارک در مصر ممانعت کند بالاخره وقتی منافع خود را رودرو با موج عظیم مخالفت مردم مسلمان دید ناچار شد به اصلاح ریل قطار وابستگی را عوض کند و با سوار شدن بر موج بیداری اسلامی آن را به سمتی که می خواهد بکشاند. اما دراین مسیر هم با هوشیاری مردم ناکام ماند . مدیریت بحران آمریکایی ها نتوانست مانع از پیروزی اسلام گرایان در انتخابات هایی که بعد از سقوط دیکتاتورها برگزار شد، بشود.
۵- از جمله مهم ترین خواسته های مردم در حرکت بیداری اسلامی عبارتند از :
« استقلال، آزادی، عدالتخواهی، تسلیم نشدن در مقابل استبداد و استعمار، نفی تبعیضهای قومی نژادی و مذهبی و نفی صریح صهیونیسم که ارکان نهضتهای امروز کشورهای اسلامی است، همه و همه برگرفته از اسلام و قرآن است .»
نکته بسیار مهم دراینجا توجه به این واقعیت است که تداوم حرکت بیداری اسلامی و رسیدن به پیروزی نهایی ، مستلزم دنبال کردن همه این خواسته ها بصورت هم زمان و در کنار هم است . نباید به بهانه های مختلف استقلال ، آزادی ، عدالت خواهی ، مخالفت با تبعیض های قومی ، نژادی و مذهبی و نفی سلطه آمریکا و اسرائیل نادیده گرفته شوند و از آنها غفلت گردد.
ج- نتایج بیداری اسلامی در منطقه و جهان
از نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی حرکت بیداری اسلامی موجب تحولات ریشه ای و ساختاری عمیقی در سطح منطقه و جهان شده و خواهد شد. مهم ترین این نتایج را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد:
۱- « بیداری اسلامی موجب برانگیختگی و آگاهی امت اسلامی و درهم شکننده حصارهای استبداد و استکبار در کشورهای اسلامی شده»
همین مساله نظام جدیدی را بر مناسبات بین کشورهای خاورمیانه حاکم ساخته و همچنان در حال نُضج گرفتن است . نشانه های انرا علاوه بر تونس ، مصر و لیبی در شمال آفریقا می توان در بحرین ، عربستان سعودی واردن نیز کاملا مشاهده کرد.
۲- « بیداری اسلامی با غافلگیر کردن شیاطین منطقه ای و جهانی، مهره های خطرناکی از جبهه ی دشمن ساقط کرد.»
حرکت بیداری اسلامی از طریق سقوط نظام های وابسته بن علی در تونس ، مبارک در مصر و قذافی در لیبی ، ضمن قطع کردن دست استکبار زمینه را برای همکاری بیشتربین کشورهای اسلامی فراهم ساخت. همچنانکه شاهد افزایش همکاری بین بعضی از کشورهای منطقه هستیم . اگرچه نباید از یاد برد که آمریکا و اسرائیل متقابلا جنگ داخلی در سوریه را راه انداختند تا از یکسو با به راه انداختن حرکتهای مشابه اصل حرکتهای اسلامی و مردمی را مخدوش کنند و از سوی دیگر مانع شکل گرفتن همکاری های بیشتر بین ایران ، ترکیه و مصر بعد ازسقوط مبارک شوند.
آمریکا و متحدانش در واقع تلاش کردند از نارضایتی بخشی از مردم سوریه بستری مناسب برای مداخلات خود فراهم کنند. همچنانکه بسیاری از صاحب نظران را که به ماهیت واقعی جنگی که در سوریه جریان دارد؛ توجه ندارند، به اشتباه انداخته است.
۳- شکستی بزرگ برای غرب و صهیونیسم ،« اگرچه آنهاهمه تلاش خود را برای انکار حرکت بیداری اسلامی بکار می برند اما واقعیت با انکار و تکذیب، دیگرگون نمی شود.»
مصداق روشن این انکارها را می توان در رسانه های گروهی غرب مشاهده کرد که تلاش می کنند منکر ماهیت اسلامی حرکتهای موجود در سطح منطقه بشوند. از سوی دیگر منکر ماهیت تروریستی گروههایی هستند که در سوریه دست به کشتار مردم عادی می زنند.
۴- گسترش امید به آینده در بین مردم مسلمان منطقه و ایجاد تغییرات در سایرکشورهای اسلامی که حاکمانشان همچنان همسو با آمریکا و رژیم صهیونیستی حرکت می کنند.
۵- سقوط نظام های وابسته به آمریکا وغرب و جایگزین شدن دولت هایی که با اتکاء به آرای عمومی مردم بر سرکار آمدند و خود را وامدار قدرتهای سلطه جو نمی دانند .
۶- برهم خوردن نظام کهنه درخاورمیانه وشکل گیری نظامی جدید که در حال تکوین است. در این نظام جدید ، به دلیل سقوط دیکتاتورهای وابسته به غرب بطور قطع از میزان سلطه استکبا ر جهانی کاسته شده و نقش مردم در تعیین سرنوشتشان ونقش اسلام و مسلمانان بنحو قابل ملاحظه ای افزایش می یابد.
چ- آسیبها و خطرات پیش روی حرکت بیداری اسلامی
مقام معظم رهبری با تکیه برشناخت وتجربیات موفق ملت ایران در رویارویی با اینگونه خطرها، آسیبهای احتمالی بیداری اسلامی را به دوبخش تقسیم کردند:
الف: آسیب های درونی
این آسیبها معمولا به دلیل آنکه از جبهه خودی و داخلی ناشی می شوند بسیار خطرناک و تاثیرگذار هستند به همین دلیل باید برای مقابله با آنها هوشیاری بیشتری داشت و تلاش مضاعفی را بکار گرفت. در این بخش حضرت آیت الله خامنه ای هفت آسیب را به عنوان مهم ترین موارد به شرح ذیل بر می شمارند:
۱- « راحتی خیال ناشی ازاحساس پیروزی ،
۲- کم شدن انگیزه ها و سست شدن عزمها،
۳- غنیمت طلبی و تصاحبِ سهمِ ویژه از سوی برخی اشخاص،
۴- مرعوب شدن در مقابل هیمنه ظاهری مستکبران ،
۵- اعتماد به دشمن و افتادن در دام لبخندها و وعده های او،
۶- عدم شناخت پیچیدگیهای سلطه طلبان و غفلت از آنان،
۷- مغرور شدن، بروز اختلاف میان انقلابیون و بوجود آمدن رخنه در پشت جبهه مبارزه »
ب: آسیب های برونی ناشی از توطئه دشمنان جهان اسلام
مقام معظم رهبری در ادامه بحث خود تاکتیکها و روش های دشمنان جهان اسلام را برای به انحراف کشاندن مسیر اصلی مردم در جهت بازگشت نظام سلطه بیگانگان به مسلمانان تبیین می کنند . ایشان ضمن توجه دادن به تجربه های گذشته در باره روردرویی انقلاب اسلامی در ایران با استکبار جهانی به موارد ذیل اشاره دارند:
۱- « برنامه ریزی دشمنان برای روی کار آوردن عناصر وابسته به امریکا و غرب درکشورهای رهایی یافته از دیکتاتوری های پیشین ، »
امروز این تحرکات را درمصر ، تونس و لیبی شاهد هستیم که گروه های غربگرا و سکولار به بهانه مقابله با تندروی های گروههای سلفی متحجر می کوشند با وجود شکست در انتخابات از طریق برگزاری تظاهرات خیابانی باردیگر به قدرت باز گردند.
۲- « تلاش سلطه گران ازطریق دنبال کردن سناریوهای مختلف، ازجمله پیشنهاد مدلهای حکومتی و قانون اساسی هایِ وابستگی ساز، و ارائه راههای انحرافی دیگربرای به انحراف کشاندن ملتها ،»
یکی از شیوه های مرسوم غرب برای مدیریت بحران در شرایط وقوع انقلاب های مردمی ایجاد تحرکات موازی با جریان های مردمی برای به اشتباه انداختن اکثریت مردم است طراحی انقلاب های تقلبی برای به انحراف کشاندن انقلاب های اصیل و مردمی . نمونه های این روش را در مصر و تونس در دو سال اخیر شاهد هستیم .
۳- « نفوذ میان انقلابیون، تقویت مالی و رسانه ای یک جریان نامطمئن و به حاشیه راندن جریان های اصیل انقلاب از دیگر شیوه هایی است که دشمنان با بکارگیری آنها، سعی می کنند مجدداً براوضاع مسلط شوند . »
روش معمول برای مهار حرکت های انقلابی نفوذ در بین عناصر به ظاهر انقلابی و تطمیع آنها برای استفاده از نفوذ آنها در جهت راه اندازی جریان های انحرافی و وابسته است. این روش در تاریخ انقلاب های چند دهه گذشته ازجمله در ایران بارها و بارها بکار رفته است.
۴- اگراین تاکتیک ها نیز به نتیجه نرسد مستکبران معمولاً به روشهای ذیل متوسل می شوند :
« الف: بوجود آوردن هرج و مرج، ترورشخصیت های موثر وصاحب نفوذ ،
ب: ایجاد درگیری میان پیروان ادیان و قومیت ها ،
پ: ایجاد جنگ میان کشورهای همسایه ،
ت: تحریم و حصر اقتصادی،
ث: هجوم همه جانبه تبلیغاتی و رسانه ای،
ج: بدنام کردن نخبگان صالح و خریدن عناصر سست عنصر،
چ: خسته کردن ونامید کردن مردم به منظور به شکست کشیدن حرکت مردم و انقلاب آنها ، »
تشریح راههای فائق آمدن بر آسیبهای حرکت بیداری اسلامی
رهبر انقلاب اسلامی با استناد به تجربیات عینی ملت ایران و با اتکا به مطالعه دقیقِ فراز و نشیبهایِ دیگر کشورها، توصیه هایی را برای فائق آمدن به این آسیبها وخطرات، به شرح ذیل ارائه می کنند:
۱- « توکل بر خدا، اعتماد و حسن ظن به وعده های مؤکد نصرت الهی،
۲- درس آموزی از تجربیات تاریخ معاصر جهان اسلام،
۳- تکیه بر عقل و عزم و شجاعت،
۴- حضور مستمر در میدان، خسته نشدن از مجاهدت و فداکاری در راه خدا،
۵- پرهیز از غرور و غفلت، و حمد و شکرگزاری پروردگار،
۶ – بکارگیری همه ذخائرالهی برای استمرار حرکت پیروزمندانه بیداری اسلامی ازطریق درهم آمیختن شجاعت و تدبیر و حزم و اراده مردم ،
۷- مکتوب کردن و اعلام صریح اصول و باز خوانی دائم آنها،
۸- تنقیح شعارها و اصول و تطبیق آنها با مبانی و محکمات اسلام
۹- داشتن حساسیت بالا و پایبندی کامل و دائم به اصول اسلامی
۱۰- اعتماد نکردن به امریکا و ناتو و لبخندها و وعده های ظاهر فریب رژیمهای جنایتکاری همچون انگلیس، فرانسه و ایتالیا
۱۱- رد نسخه های بدلی بیگانه و ارائه راه حلهای مورد نیاز جامعه از سرچشمه های فیاض اسلام
۱۲- پرهیز از اختلافات مذهبی، قومی، نژادی، قبیله ای و مرزی و به رسمیت شناختن تفاوتها میان گروههای مردم اما مدیریت کردن آنها
۱۳- تفاهم میان مذاهب اسلامی کلید نجات است و کسانی که با تکفیر این و آن، به آتش تفرقه مذهبی دامن می زنند دانسته یا ندانسته مزدور و عمله شیطانند.
۱۴- مقاومت در برابر الگوهای تحمیلی از جمله الگوهای لائیتیسیته ، لیبرالیسم غربی، ناسیونالیسم افراطی و گرایشهای چپ مارکسیستی ،
۱۵- تلاش درمسیر پیچیده و دشوار نظام سازی ، » به جای کار روزمره و بی برنامه
اهداف نهایی بیداری اسلامی
آیت الله خامنه ای در تبیین نقشه ی راه بیداری اسلامی چهارهدف عمده را مشخص می کنند:
۱- « تشکیل امت واحده ی اسلامی و ایجاد تمدن اسلامیِ جدید، بر پایه دین و عقلانیت و علم و اخلاق،
۲- آزادی فلسطین از چنگال درنده صهیونیسم ، دراین مسیر نسل جوان کشورهای اسلامی ظرفیت چنین کار بزرگی را داراست و باید روح اعتماد به نفس را در آنها زنده کرد،
۳- حضور و نقش آفرینی قاطع مردم درمدیریت کشورها با اجرای نظام مردمسالاری اسلامی،
۴- مرزبندی دقیق میان اسلامگرایی با تحجر و افراط ، »
برای رسیدن به اهداف بزرگ بیداری اسلامی ،حضرت آیت الله خامنه ای به دو موضوع مهم اشاره دارند:
الف: نقش مردم سالاری اسلامی در بیداری اسلامی
بر اساس اندیشه قرآنی این مردم هستند که با تغییر وضع خود این توفیق را از سوی خدا بدست می آورند که بتوانند وضع جامعه شان را تغییر دهند بر اساس این دیدگاه قرآنی تعریف دقیقی از نظام مبتنی بر مردمسالاری دینی ارائه می کنند:
« مردمسالاری اسلامی یعنی نظامی که درآن حاکمان با آرای مردم برگزیده می شوند و ارزشها و اصول حاکم بر جامعه ، مبتنی بر معرفت و شریعت اسلامی است. »
ایشان در این ارتباط بر دو نکته مهم تاکید دارند:
۱- ملتهای انقلاب کرده خواستار نقش آفرینی آرایشان در مدیریت کشورها هستند و چون مؤمن به اسلامند بنابراین مطلوب آنان، نظام مردمسالاری اسلامی است
۲- نظام مردمسالاری اسلامی به اقتضای شرایط گوناگون کشورها، می تواند با شیوه ها و شکل های مختلف تحقق یابد و به هر حال باید کاملاً مراقب بود که این نظام با دمکراسی و لیبرالیسم غربی که در مواردی ضد مذهب است اشتباه گرفته نشود.
ب: ضرورت تفکیک بین اسلام گرایی با تحجر و قشری گری
نکته بسیار مهم دیگر آن است که آمریکا برای ایجاد اختلاف بین مسلمانان و نیز بد نام کردن اسلام و دامن زدن به اسلام هراسی در سایر کشورها تلاش می کند از یک سو اسلام آمریکایی و از سوی دیگر اسلام با برداشت عقب مانده وانحرافی را در برابر اسلام ناب محمدی قرار دهد . حضرت آیت الله خامنه ای در این باره می فرمایند:
« افراط گری مذهبی و تحجرگرایی که غالباً با خشونت کور همراه است عامل عقب ماندگی و دور شدن از هدفهای والای بیداری اسلامی است که این مسئله نیز به نوبه خود مایه جدا شدن مردم از انقلاب و درنتیجه شکست انقلاب خواهد بود. بنابراین باید بین حرکت اصیل اسلامی با افراط گرایی تفکیک قائل شد. »
جزماندیشی و برخورد ملانقطی با متون، به برداشت های ناقصی می انجامد که با منطق ، منطبق نیست و اکثریت مردم را به دلیل نداشتن و ارائه نکردن راهحلهای برتر برای مشکلات پیچیده زندگی خود به هنگام پیاده کردن اسلام، ناراضی میسازد و حتی در واقع باعث تمسخر میگردد نمونه مهم این نوع از تلقی را در بین طالبان افغانستان و پاکستان و وهابی های عربستان شاهد هستیم .
پروا پیشگی راه مدیریت «صحنه همچنان سیال تحولات منطقه ای»
درنهایت از نگاه حضرت آیت الله العظمی خامنه ای آنچه که موجب تداوم راه و گسترش بیداری اسلامی می شود اتکاء به خود سازی و رعایت تقوای الهی در مدیریت تحولات جامعه است .
ایشان در این مورد می فرمایند:
« تقوا درمعنای والا وگسترده وعمیقش، سر پیچیدن ازفرمانبری کافران و منافقان، و توکل و اعتماد به خداوند، دستورالعمل کارساز پروردگار برای همیشه و به ویژه این برهه ی حساس و سرنوشت سازامت اسلام است که عمل به آن،بیداری مبارک اسلامی به فضل الهی به سرانجام تاریخ سازخود خواهد رساند.»
جمع بندی بحث :
وقتی اندیشه رهبری یک جامعه ریشه درعمق باورهای الهی و اسلامی داشته باشد او می تواند با استعانت از توفیق الهی سه دهه پیش اینچنین حرکت بیداری اسلامی را پیش بینی کند :
« ما از بیدارى اسلامى در سراسر دنیا حمایت مىکنیم و مسلمانهایى را که در نقاط مختلف عالم مىخواهند به زندگى و فرهنگ اسلامى خود برگردند، تأیید مىکنیم؛ چون حق آنهاست. آنچه که امروز در دنیا شنیده مىشود، همه یکطور نیست. شعارها، همه به یک حقیقت اشاره نمىکنند. قضاوت دربارهى مسائل مسلمانها درعالم،قضاوت یکسانى نسبت به همه نیست؛ اما آنچه براى ما محترم است، همان بازگشت به اسلام از سوى مسلمانهاست. امروز، مسلمانان عالم حق دارند اسلام و قرآن را گرامى و عزیز بدارند و گرامى و عزیز هم خواهند داشت و به زندگى اسلامى هم برخواهند گشت و تلاشها و سرکوبها هم هیچ فایدهیى نخواهد داشت.[۴]
[۱] بیانات حضرت مقام معظم رهبری در مراسم بیعت وزیر آموزش و پرورش و معلمان و جمعى از دانش آموزان استان تهران، ۲۶/۳/۶۸
[۲] سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از پاسداران، در سالروز میلاد امام حسین(ع) و روز پاسدار۱۳۶۸/۱۲/۱۰
http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=bayanat&id=265
[۳] این سخنرانی مهم وتاریخی در۲۶ شهریور ۱۳۹۰ درتهران برگزارشد منبع:پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری به ادرس ذیل :
http://www.leader.ir/langs/fa/?p=contentShow&id=8582
[۴] بیانات مقام معظم رهبری در خطبههاى نماز جمعهى تهران، ۲۰/۱۱/۶۸