دکتر حسن عبد ربه المصری نویسنده و تحلیلگر مسائل سیاسی مقیم لندن نامی آشنا است وی از چهره های بین المللی و در زمینه مسائل بین المللی مقالات و کتاب هایی منتشر کرده که برخی از آنها ترجمه شده است، عبد ربه دارای مواضعی روشن و قاطعانه در قبال رژیم صهیونیستی و پیش بینی کرده که این رژیم تا کمتر از سه دهه آینده از بین خواهد رفت.
* تردیدی نیست که مرسی پس از توافق های محرمانه و آشکار با برخی از جریانهای ملی و اسلامی غیر وابسته به اخوان المسلمین به قدرت رسید اما پس از سوگند ریاست جمهوری آنها را نادیده گرفت.
* رئیس جمهوری اسلامی ایران با ارائه پیشنهادی آمادگی خود را برای همکاری با مصر در زمینه های مختلف فرهنگی سرمایه گذاری و نفت اعلام کرد.
* هر کس اندیشه ها و فرهنگ اخوان المسلمین را پیگیری کند دشمنی این گروه با رژیم صهیونیستی را خواهد دید.
* محمد مرسی در حملات انتخاباتی ضمن محکوم کردن اسرائیل سیاست های آنرا در کرانه باختری و نوار غزه رسوا می کرد اما پس از پیروزی در انتخابات ما شاهد آرام شدن وی و پایان حملات و محکومیت ها و در پیش گرفتن خط سازش بودیم.
* تجربه اخوان المسلمین در مصر بر حکومت حزب نهضت تونس تاثیر خواهد گذاشت و نشانه های این تاثیر در این کشور کوچک در حال گسترش است.
* تشکیل جنبش «تمرد» در تونس نشانه تاثیر تحولات مصر بر تونس است.
* تاثیر شکست اخوان المسلمین در اداره امور کشور مصر به نحو قابل توجهی بر جریان اخوان المسلمین سوریه منعکس شده است.
* در هفته های آینده شاهد پیامدهای شکست اخوان المسلمین مصر بر بسیاری از گرایش های اخوان المسلمین در سوریه خواهیم بود.
* انقلاب اسلامی ایران در حکومت دارای تجربه پیشتازی است.
با دکتر عبد ربه در باره اوضاع نا آرام مصر پس از برکناری محمد مرسی گفت وگو کردیم ، این گفت وگو به دو دلیل صورت گرفت نخست توجه مستمر وی به مسائل مصر و دوم سفرش به قاهره بین ۲۳ ژوئن تا پنجم ژوئیه (۲ تا ۱۴ تیر) و حضورش بین توده های مردم و محافل سیاسی و پژوهشی در این کشور است.
س – محمد مرسی که ۵۱ در صد آرا را در انتخابات ریاست جمهوری کسب کرد چرا نتوانست مقبولیت خود را در جامعه حفظ کند تا به تواند به حکومت ادامه دهد؟
ج – دکتر محمد مرسی در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته با اختلاف کم که ۸۵۰ هزار رای بود از رقیب خود پیشی گرفت و پیروز شد اما در جهت حفظ این برتری در آرا تلاش نکرد زیرا فکر می کرد نشستن بر روی صندلی ریاست جمهوری به مدت چهار سال تضمین شده است وحتی آنگونه که مرسی و حزب اخوان المسلمین و یکی از برجسته ترین طرفدارانش برنامه ریزی می کردند این تصور وجود داشت که مرسی برای دو دوره در ریاست جمهوری باقی خواهد ماند. دو هفته پیش از برکناری مرسی یکی از طرفدارانش در سخنانی در ورزشگاه سرپوشیده قاهره گفت: مرسی نه تنها تا سه سال آینده بلکه تا هفت سال آینده در قدرت باقی خواهد ماند.
مرسی نه تنها در جهت افزایش شمار طرفدارانش که از روی اکراه به دلیل رقابت فشرده به وی رای دادند توجه نکرد بلکه بر خلاف آن و با در پیش گرفتن سیاست های غیر قابل توجیه و بر خلاف خواست توده های مردم و انقلاب برای فراهم کردن شرایط زندگی بهتر و آزاد ، گام برداشت.
س – مرسی پس از توافق با جریان های ملی ، انقلابی و اسلامی غیر وابسته به اخوان المسلمین در دور دوم انتخابات به قدرت رسید ، چگونه با آنها کنار آمد اما در حمایت از آنها دریغ کرد؟
ج: تردیدی نیست که مرسی پس از توافق های محرمانه و آشکار با برخی از سران جریان های ملی و اسلامی غیر وابسته به اخوان المسلمین به قدرت رسید اما پس از سوگند ریاست جمهوری آنها را نادیده گرفت ، وی این توافق ها را وسیله ای برای رسیدن به هدف می دانست.
بدون شک حزب آزادی و عدالت شاخه سیاسی اخوان المسلمین به خوبی می دانست که به تنهایی نمی تواند به اهداف خود در انتخابات برسد به این دلیل با دو حزب “النور” و ” التنمیه” مماشات کرد و در جریان مبارزات انتخاباتی و پس از پیروزی وعده همکاری با این دو حزب داد و به این دلیل هم به نیروهای لیبرال نزدیک شد ، دو روز پیش از پیروزی نامزد حزب آزادی وعدالت در انتخابات وی آشکارا از توافقنامه موسوم به ” فیرموت” سخن گفت اما همه این توافقنامه ها را نادیده گرفت و وعده ها و تعهدات خود به مردم را زیر پا گذاشت.. چرا؟ زیرا که اخوان المسلمین این توهم را داشت که می تواند به تنهایی و بدون نیاز به کمک از هرگونه نیروی سیاسی چه اسلامگرا یا غیر اسلامگرا اوضاع مصر را اداره کند..
باید اضافه کنم که نادیده گرفتن تعهدات و پیمان ها در اندیشه و راهبرد اخوان المسلمین مساله تازه ای نیست و این رویه از دیرباز وجود داشته است، آنها با احزاب مصری نظیر حزب “عمل اسلامی” و حزب لیبرال “الوفد” هم پیمان شدند اما اختلافات شدیدی بین آنها بوجود آمد ، اخوان المسلمین برای کسب پیروزی در انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۰۵ میلادی با نهادهای امنیتی توافق وهماهنگی کردند اما بعدا این توافق را نادیده گرفتند و تلاش کردند صندلی های بیشتری در پارلمان کسب کنند .
س – مرسی در اداره کشور به ویژه در زمینه اقتصادی شکست خورد آیا این شکست به دلیل نبود طرح اقتصادی است یا دلیل دیگری دارد؟
رییس جمهوری برکنار شده نه تنها در زمینه های اقتصادی در مصر شکست خورد بلکه در همه زمینه های سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و امنیتی با شکست مواجه شد ، سرمایه گذاری خارجی در کشور متوقف شد و تنها قطر به دلیل روابط با اخوان المسلمین اقدام به سرمایه گذاری در مصر کرد.
همه به یاد داریم که دولت احمدی نژاد رییس جمهوری ایران با ارائه پیشنهادی آمادگی خود را برای همکاری با مصر در زمینه های مختلف فرهنگی ، سرمایه گذاری و نفت را اعلام کرد ، این امر نشان می دهد که نامزد اخوان المسلمین دارای طرح و برنامه قابل قبولی نبودند و آنچه در زمینه ایجاد نهضت درکشور از سوی آنها مطرح می شد واقعیت نداشت وهیچ نشانه ای از وجود برنامه های قابل اجرا در مصر باشد ، وجود نداشت.
حتی طرحی که در زمینه های گسترش کانال سوئز در دوران ریاست مرسی مطرح شد با در نظر گرفتن امنیت ملی مصر مورد شک و تردید بود.
س – اخوان المسلمین قدیمی ترین جریان سیاسی در مصر است و رفتار دولت اخوان باعث شد بخش بزرگی از سلفی ها و چهره های اسلامی دیگر نظیر ابو الفتوح و ابوعلا الماضی در صف دیگری قرار گیرند ، آیا اختلاف فکری بین اخوان و دیگر جریان های اسلامی به حدی زیاد است که اجازه همکاری بین آنها نمی دهد؟
ج – با شما موافق هستم که اخوان المسلمین قویترین نیرو بین جریان های اسلام سیاسی نه تنها در مصر بلکه در جهان عرب است اما مخالف این نظر هستم که این گروه می تواند دیگر جریان های اسلام سیاسی در مصر را جذب کند و این یکی از دلایل شکست سیاسی اخوان است ، خودخواهی سیاسی به ویژه در بین رهبران اخوان وجود دارد و این یکی از دلایل شکست سیاسی آنها است .. خود خواهی آنها به حدی است که تصور می کنند می توانند به تنهایی مسائل کشور را اداره کنند ، هنگامی که می خواستند به وعده های خود به دو حزب “الوسط” و “النور” عمل کنند به برخی از شخصیت های این دو حزب دو وزارتخانه غیر مهم را واگذار کردند اما نمایندگان این دو حزب پس از مدت زمان کوتاهی به علت اختلافت اساسی از کابینه خارج شدند ، اخوان پست های مهم را به طرفداران خود واگذار کرده و هیچگونه توجهی به تعهدات خود و خواست های واقعی مردم نکردند.
س – جنبش تمرد” موفق شد بسیاری از گزینه های سیاسی را به علیه اخوان المسلمین به کار گیرد، دلیل موفقیت این جنبش چیست؟
ج – تشکیل جنبش “تمرد” نشاندهنده رشد فکری جوانان مصری در مطرح کردن ایده ها است این ایده که از میان توده های مردم مطرح شد یاداور سندی است که مصری ها در اوایل قرن بیستم نوشتند و در آن مردم مصر به سعد زغلول رهبر انقلاب ۱۹۱۹ وکالت دادند از طرف آنها برای اخراج استعمار انگلیس از مصر وارد مذاکره شود .
ایده تشکیل جنبش “تمرد” بصورت خودجوش و گسترده از سوی مردمی مطرح شد که نسبت به سیاست های رییس جمهوری منتخب اعتراض داشتند و برای رسیدن به خواسته هایشان در مقابل چالش ها و جنگ شدیدی که علیه آنان صورت گرفته پایداری کردند. جنبش تمرد با صبر و پیگیری با تلاش برخی از کادرهای اخوان المسلمین که در صدد رقابت با آن بودند مقابله کرد و آنها را رسوا و شکست داد.
اما چرا این جنبش پیروز شدند ، باید گفت که تشکیل این جنبش در پاسخ به نیاز میلیون ها مصری که نسبت به سیاست های رییس جمهوری منتخب و حزب وی اعتراض داشتند صورت گرفت ، دلیل دیگر سادگی بیان اعتراض ها بود ، هرکس که نسبت به رییس جمهوری اعتراض داشت باید برگه ای را پر می کرد که در آن نام ، شماره ملی و نام استان محل سکونت خود نوشته می شد و این اقدام به سادگی انجام گرفت ، همچنین کسانی که در این جنبش با مردم ارتباط برقرار می کردند جوانان آگاهی بودند که خواست توده های مردم انقلابی را درک می کردند.
س – بصورت کلی تجربه اخوان المسلمین در حکومت را چگونه ارزیابی می کنید؟
ج: ارزیابی من از تجربه اخوان المسلمین در قدرت این است که آنها در این موارد شکست خوردند..
۱ – عدم موفقیت در برقراری ارتباط با نیروهای سیاسی تاثیر گذار در جامعه برای همکاری در اداره کشور
۲ – برداشت غلط آنها نسبت به معنای حق حزب آزادی و عدالت در تشکیل کابینه مصر پس از پیروزی در انتخابات
۳ – نبود برنامه ای روشن در همه زمینه های سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و امنیتی
۴ – شکست در برقراری امنیت و ثبات در جامعه چه در شهر یا روستا
۵ – اصرار بر این نکته که اخوان دارای افراد توانا در تصدی مسئولیت ها در بالاترین پست ها است
۶ – عدم توجه به خواست مردم و نیازهای مرتبط با امنیت ملی
۷ – نادیده گرفتن آداب و رسوم مثبت که سال ها مورد قبول جامعه مصر است
۸ – نادیده گرفتن تجربیات سابق و اصرار بر این نکته که خود آغازگر اصلاحات هستند و به آن ادامه خواهند داد
۹ – عمل نکردن به وعده های داده شده در زمینه مسائل داخلی و خارجی
۱۰ – همپیمانی آنها با بعضی از جریانات سیاسی که مورد قبول شهروندان عادی نبودند ، شهروندان مصری به این نتیجه رسید که اخوان دیدگاه محدود خود را در زمینه مسائل زندگی نظیر رابطه با خداوند و نحوه زندگی به آنها تحمیل می کند
س – پایه های اندیشه اخوان المسلمین بر میانه روی و اعتدال در دین و وحدت امت اسلامی استوار است چرا آنها برغم توصیه های شرعی که بر سرسختی با کفار و رحمت بین مسلمین تاکید دارد توجه نکردند؟
ج – با این دیدگاه که پایه اساسی اندیشه گروه اخوان المسلمین میانه روی است مخالف هستم، فرهنگ این گروه و گفتمان دینی آن میانه رو نبوده و نیست ، الازهر شریف و شیوخ اصیل آن میانه رو هستند ، بله اخوان المسلمین به تشکیل کشوری که مرکز خلافت باشد اعتقاد دارد اما این اقدام را از نقطه نظر تسلط بر کشورهای اسلامی و یکدست شدن آن در یک مجموعه می داند و این غیر ممکن است و از نظر دیگر مذاهب شناخته شده غیر قابل قبول است ، اخوان المسلمین دیگر مذاهب اسلامی را نمی پذیرد ، مایلم یاداور شوم که جمال عبدالناصر رییس جمهوری پیشین مصر اولین کسی بود که در سال ۱۹۶۵ از رهبران هشت مذهب شناخته شده و تاثیر گذار در جهان اسلام دعوت کرد نخستین گردهمایی را با نظارت الازهر در قاهره برگزار کنند.. از این جهت عجیب نیست که نهاد ریاست جمهوری مرسی و دولت وابسته به آن درهای جهاد و جنگیدن در سوریه را گشودند و برای مردم ساده لوح وانمود کرد که مذهب شیعه دعوت به جنگ می کند که در پی آن چهار نفر بیگناه از شیعیان در مصر قربانی شدند.
س – همپیمانی در فقه سیاسی و اسلامی یکی از مهمترین موارد برای ارزیابی رفتار افرد و گروه ها است چرا اخوان المسلمین برغم متون شرعی که بر سرسختی با کفار و رحمت بین مسلمین تاکید دارد گمراه شدند؟
ج: همپیمانی در فقه سیاسی اسلامی یکی از پایه هایی است که می توان به موجب آن رفتار افراد و گروه ها را ارزیابی کرد .. این سرچشمه برجسته در اندیشه اسلامی با اعمال طرح ها و عملکرد علنی و مخفیانه اخوان المسلمین از بین رفت چرا ؟ زیرا که آنها آنرا وسیله ای برای رسیدن به هدف که همان پست ریاست جمهوری است قرار دادند.
این بدین معنی است که اخوان المسلمین مسائل شرعی را با سیاست نفرت برانگیز درهم می آمیزند و آنرا از هدف های والا که همان خدمت به توده های مردم است منحرف می کنند .. اخوان مسائل شرعی را در جهت خدمت به منافع خود به کار می گیرند .
اخوان المسلمین در دوران تاریخ خود از هدف های اسلامی که در معروفترین مذاهب روی آنها اتفاق نظر وجود دارد دور شدند و در سیاست خارجی آنها از ایستادگی در برابر ظلم ، کفر و نژاد پرستی خبری نبود.
س – مواضع ملت مصر در قبال رژیم صهیونیستی با اشغال سفارت این رژیم در قاهره و شعارهای داده شده و نیز منفجر کردن لوله خط گاز آشکار شد ، چرا اخوان المسلمین نتوانست گزینه های سیاسی را در مقابل رژیم صهیونیستی یکسره کند؟
ج – هر کس که اندیشه ها و فرهنگ اخوان المسلمین به عنوان نیروی مخالف در صحنه مصر و در پارلمان پیگیری کند دشمنی این گروه با رژیم صهیونیستی را خواهد دید همچنین سخنان محمد مرسی در حملات انتخاباتی در این راستا بود و وی ضمن محکوم کردن اسرائیل سیاست های آنرا در کرانه یاختری و نوار غزه رسوا می کرد.
اما پس از پیروزی در انتخابات ما شاهد آرام شدن وی و پایان حملات و محکومیت ها و در پیش گرفتن خط سازش و در پیش گرفتن خط مشی سازش طلبانه بودیم مرسی تا این حد اکتفا نکرد بلکه از جنبش حماس خواست فعالیت نظامی علیه اشغالگران نژاد پرست را متوقف کند و رسما به دشمن ملت فلسطین تضمین داد که هیچ گلوله ای از نوار غزه به سوی این رژیم شلیک نشود.
گروه اخوان المسلمین از پایان دهه ۹۰ تماس با واشنگتن تماس داشته و در بسیاری از گزارش ها و مطالعات تاکید شده است که این گروه با آمریکا توافق کرده که در صورت رسیدن به قدرت خدشه ای به توافقنامه صلح با اسرائیل وارد نکند و متعهد شده است که سقف مبارزاتی حماس را کاهش دهد و می دانیم که این جنبش به دفتر ارشاد اخوان المسلمین وفادار است و ما شاهد چنین روندی بودیم که برخلاف خواست اکثریت ملت مصر است که هنوز سفیر رژیم صهیونیستی در قاهره را تحریم کرده و از یافتن مقری برای سفارت این رژیم در مناطق قاهره جلوگیری می کند و جوانان انقلابی متعهد شدند که هرگونه مقر جدید سفیر رژیم را مورد یورش قرار دهند.
س – بدون شک بقای رژیم حسنی مبارک در قدرت به مدت ۳۰ سال در نتیجه حمایت های آشکار بین المللی و آمریکا میسر شد و قیام مردم مصر در اصل علیه حامیان این رژیم صورت گرفت اما برغم این واقعیت سیاسی چرا اخوان المسلمین گفت و گو با آمریکا را آغاز کردند و پیامدهای این گفت و گو از موضع اخوان در ارتباط با دیگر مسائل از جمله مسائل منطقه چه بود ه است؟
ج – همچنان که گفتم گفت وگو بین گروه اخوان و نمایندگان دولت آمریکا در اواخر دهه نود قرن گذشته آغاز شد ، آمریکا آماده سرنگونی شماری از رژیم ها به ویژه رژیم های نظامی در خاورمیانه شده بود تا به جای آنها رژیم هایی با ظاهر اسلامی سرکار بیاورد و گروه اخوان المسلمین خود را به عنوان سازمانی قدیمی و متعهد که دارای چارچوبی جهانی است مطرح کرد در اینجا بود که منافع دو طرف به هم گره خورد ، منافع تغییر مورد نظر واشنگتن و منافع اخوان که مشتاق رسیدن به قدرت پس از سال ها تبعید و زندان بودند و در پی انقلاب ژانویه ما شاهد استقبال آمریکا از گروه اخوان المسلمین در رسیدن به قدرت بودیم.
گفت وگو به نفع دو طرف بود و اگر آمریکا برای مدت زمانی کوتاه به هدف تغییر حکومت نظامیان به حکومت اخوان رسید باید بدانیم که این تغییر به حساب شماری از مسائل منطقه ای مصر نظیر روابط با کشورهای عربی و روابط تاریخی مصر در کشمکش عربی اسرائیلی در حمایت از مقاومت و روابط با ایران ، کشورهای آفریقا و اتحادیه اروپا صورت گرفت .. باید بگویم که در گام های زیادی که در جهت تحکیم رابطه اخوان المسلمین با آمریکا و همپیمان آن اسرائیل برداشته شد ما در تمام این زمینه ها عقب گرد داشتیم.
س – آیا تجربه اخوان المسلمین در مصر بر حزب نهضت تونس که در این کشور حکومت می کند تاثیر خواهد گذاشت؟
ج – تجربه اخوان المسلمین در مصر بر حکومت حزب نهضت در تونس تاثیر خواهد گذاشت و نشانه های این تاثیر در این کشور کوچک در حال گسترش است و تشکیل جنبش “تمرد” در تونس نشانه این تاثیر است ، تاثیر آن همچنین با موضعگیری ها و درخواست های مردمی برای تغییر رهبران این حزب در پست های بالا با شخصیت های دیگر شاهد هستیم.
س – شکست اخوان المسلمین در حکومت چه تاثیری بر اخوان المسلمین سوریه خواهد گذاشت؟
ج – تاثیر شکست اخوان المسلمین در اداره امور کشور در مصر بنحو قابل توجهی بر جریان اخوان المسلمین سوریه منعکس شده است از جمله موضوع تشکیل کابینه در تبعید از مارس گذشته تا کنون به حالت تعلیق درامده همچنین تغییراتی در به اصطلاح همپیمانی نیروهای مردمی و رهبران شبه نظامیان بوجود آمد و من می توانم ادعا کنم که در هفته های آینده شاهد پیامدهای شکست اخوان المسلمین مصر بر بسیاری از گرایش های اخوان المسلمین سوریه خواهیم بود.
س – مصر دارای نقشی پیشتاز در منطه عربی و اسلامی است چرا مرسی نتوانست از این موقعیت استفاده کند و چرا از عربستان و قطر تبعیت کرد؟
محمد مرسی پس از به عهده گرفتن ریاست جمهوری به مساله بازگرداندن جایگاه پیشتاز مصر در منطقه توجه نداشت زیرا که همپیمانی با واشنگتن مانع از این روند می شد همچنین مرسی ماموریت داشت که به پایه گذاری دولت خلافت را با توانمند کردن کادرهای اخوان المسلمین در حکومت امکان پذیر کند، دلیل دیگر اجرای خط مشی موجود در صلح با اسرائیل بود ، برای اخوان المسلمین مشارکت بیطرفانه در حل مشکلات بزرگ منطقه نظیر پرونده سوریه ، صلح در منطقه، روابط بین کشورهای عربی و اسلامی و حل اختلافات مذهبی و تحکیم روابط با کشورهای اسلامی و آفریقایی اهمیت نداشت در این شرایط شاهد مواضع ناموفق قاهره با برخی کشورهای عربی ، ایران و اتیوپی درپی بحران آب بین دو کشور بودیم.
س – تاثیر گفتمان اخوان المسلمین مصر بر یکپارچگی اجتماعی چه بوده و آیا اخوان به صورت نیرویی برای گرداوری جامعه مصر درامده بود؟
ج: گفتمان مذهبی در فرهنگ اخوان المسلمین پیش از همپیمانی آنها با واشنگتن به این صورت نبود و ادبیات آنها نشان می داد که در پرداختن به مسائل مذهبی تا حدی اعتدال را رعایت می کنند اما پس از تعهد به واشنگتن آنها بدون تعقل در پرونده های مذهبی دخالت می کردند و متاسفانه این وضعیت به دلیل موضعگیری آنها در قبال قبطی ها آشکار شد ، قبطی ها احساس کردند با نیروهای دینی روبرو شدند که با آنها دشمنی می ورزند و آنها را به عنوان شهروندان مصری نمی پذیرند ، این وضعیت بگونه ای در روابط با خارج ادامه داشت که مردم مصر برای اولین بار در تاریخ شاهد حمله به افراد به بهانه اختلاف در مذهب و قربانی شدن آنها بودند.
س – جمهوری اسلامی پس از ۳۵ سال توانست جنگ ها ، توطئه ها، چالش ها و محاصره ها را پشت سر بگذارد اما اخوان المسلمین در پایه گذاری یک نظام اسلامی و همپیمانی با دیگران شکست خورد این وضعیت چه پیامدهایی خواهد داشت؟
ج – انقلاب اسلامی ایران بر خلاف تجربه اخوان المسلمین در مصر در حکومت دارای تجربه پیشتازی است که تنها به سه مورد اشاره می کنم …
۱ – انقلاب ایران توانست صف ها را فشرده کند در حالی که گروه اخوان المسلمین باعث ازهم پاشیده شدن صف های مصری ها شدند و این در حالی اتفاق افتاد که نیروهای مخالف رژیم حسنی مبارک پیش از انقلاب ژانویه ۲۰۱۱ یکدست در پی سرنگونی این رژیم بودند.
۲ – انقلاب ایران بر خلاف تجربه اخوان المسلمین در مصر با شرکت همه نیروهای ملی موفق شد که متن قانون اساسی را برای ملت ایران تدوین کند و بدین ترتیب نیازهای مرم را نزدیک به ۳۵ سال بدون نا آرامی براورد کند در حالی که گروه اخوان المسلمین قانون اساسی شبهه برانگیزی تدوین کرد و با شیوه های نیرنگ آمیز و سوء استفاده از نیازهای افراد ساده لوح اقدام به برپایی همه پرسی کرد تا بتواند آنرا اجرا کند ، پیش از این نیز شاهد بازنگری در قانون اساسی و برگزاری همه پرسی در مورد آن در مارس ۲۰۱۱ و نیز برگزاری انتخابات پارلمانی بودیم که برخی آنرا اهانت به تاریخ و تمدن مصر می دانند.
۳ – انقلاب ایران برغم تحریم های اقتصادی ظالمانه از نظر داخلی و خارجی نیازهای ملت ایران را براورد کرد و اکثریت مردم پشت سر دولت های متعاقب ایستادند در حالی که تجربه اخوان المسلمین نشان داد که آنها کاملا بر خلاف نیازهای داخلی مردم مصر موضع گرفتند و برنامه ای برای برقراری عدالت اجتماعی تهیه نکردند و برای مشکلات باقی مانده از دوران رژیم سابق برنامه زمان بندی شده تهیه نکردند اما در زمینه سیاست خارجی نه تنها تغییری ایجاد نکردند بلکه مشکلات با کشورهای عربی و اسلامی افزایش یافت.