نگاه: چالش های متعدد اردن از بحران سوریه

0 148

شکی نیست که اردن به علت جبر جغرافیایی و همجواری با سوریه از بحران این کشور همسایه تاثیر می پذیرد . اشتراکات فرهنگی ، دینی و تاریخی میزان این تاثیر پذیری سیاسی را بیشتر می کند . برتری نسبی نیرو های دولتی سوریه در چند ماه اخیر و آزاد سازی مناطق مختلف در جنوب شهر دمشق عملا حرکت ارتش سوریه را به سوی مرز اردن اجتناب ناپذیر می سازد و این تحول احتمالا تاثیر پذیری اردن در آینده را بیش از گذشته خواهد کرد.

از هنگام آغاز بحران در سوریه ، اردن تحت تاثیر این بحران قرار داشت. تا به حال یک میلیون و سیصد هزارآواره سوری به اردن مهاجرت کرده و در مجموعه ای از اردوگاه ها از جمله اردوگاه دویست هزار نفره زعتری در اطراف مرز و شهر های مختلف استقرار یافتند . این حجم از آوارگان برای کشوری مانند اردن که جمعیت آن حدود پنج میلیون نفر است رقم بالایی است . امکانات محدود اقتصاد فقیر اردن برای پاسخ دادن به چنین شرایطی نا توان است ، به ویژه که آوارگان در حال حاضر از ۲۰% جمعیت این کشور عبور کرده و احتمال افزایش آن وجود دارد . و تاکنون اگر کمک خارجی به اردن نشده بود، قطعا دولت اردن قادر به مدیریت این بحران نبود. تا بحال تنها در اردوگاه زعتری ، آوارگان سوری به علت کمبود امکانات به چندین رشته اعتراض دست زده که دهها کشته نیز بر جای گذاشته است .

وضعیت اردن و لبنان تقریبا شبیه به یکدیگر است. از آغاز بحران بیش از یک میلیون آواره سوری بدون هیچ مانعی وارد لبنان شده و مخالفان سوریه در شهر عرسال  و طرابلس و وادی خالد پایگاه های آموزشی برپا کردند بدون اینکه دولت لبنان توان جلوگیری از آنها را داشته باشد. به علت خلا قدرت و نبود اقتدار لازم در لبنان، درگیری در شهر طرابلس لبنان بین منطقه علوی نشین جبل محسن ومنطقه  سنی نشین تبانه به عنوان امتداد حوادث سوریه در این کشور جریان دارد و هر از چند مدت از سر گرفته می شود و ارتش لبنان توان جلوگیری از این حوادث را ندارد به ویژه در سایه نبود اجماع ملی و عدم توافق در ائتلاف سیاسی ۱۴ و ۸ مارس است. نزدیک بودن زمان عملیات ارتش سوریه برای پاکسازی منطقه قلمون در طول مرز های شرقی لبنان، شرایط این کشور را بحرانی تر می سازد. دولت لبنان بی طرفی کامل خود را در بحران سوریه اعلام کرده ولی دو جبهه درگیری در سوریه نیرو های لبنانی حضور دارند و همجنان لبنان کشته هایی به لبنان وارد می شود. در اردن تسلط دولت مرکزی بر اوضاع از جهاتی بهتر از لبنان است ولی هر چه عملیات پاکسازی ارتش سوریه گسترش یابد، حضور سلفی های تکفیری در مرز های اردن بیشتر خواهد شد و این وضعیت، ورود ناگهانی آوارگان بیشتری به اردن را محتمل تر می سازد و کنترل چند صد کیلومتر مرز را برای ارتش اردن نا ممکن می کند .

دولت اردن از آغاز بحران سوریه همانند لبنان موضع بی طرفی را در پیش گرفت و گاه حتی آمادگی خود را برای وساطت میان دولت سوریه و شورشیان را اعلام کرده است . ولی اردن در سطوح مردمی به علت وجود گسترده نیروهای تکفیری و سلفی نتوانست این بی طرفی را حفظ کند و در حال حاضر گفته می شود حدود سه هزار تروریست مسلح اردنی در سوریه در صفوف جبهه النصره و دولت عراق و شام اسلامی وابسته به القاعده فعالیت می کنند. در سطوح رسمی نیز اردن به علت اتحاد و ائتلاف های منطقه ای و بین المللی و نیاز های اقتصادی قادر به حفظ سیاست اعلامی بی طرفی نیست . به عبارت دیگر اردن در حال حاضر از یکسو طرفدار حل سریع بحران در سوریه است چرا که ادامه این بحران آوارگان بیشتری به اردن گسیل می دارد و تاثیرپذیری این کشور از ادامه کار تکفیری های اردن را بیشتر می سازد . فشار ارتش سوریه ممکن است افراد مسلح تکفیری جبهه النصره را به داخل اردن سوق دهد و در چنین شرایطی ، وضعیت دولت اردن به شدت بحرانی خواهد شد . مجموعه این چالش ها ایجاب می کند که دولت اردن طرفدار راه حل سیاسی و سریع بحران در سوریه باشد. از سوی دیگر اتحاد و ائتلاف منطقه ای و بین المللی اجازه بی طرفی به اردن را نمی دهد و پیگیری منافع ملی را از آن سلب می کند . در حال حاضر عربستان سعودی و امارات همچنان ماموریت براندازی دولت سوریه را برعهده دارند و اردن مهم ترین گذرگاه افراد مسلح و تسلیحات به سوریه در امده و آنها با فشار بر اردن از آن می خواهند تا همچنان در این پروژه با آنها همکاری کند . اخیرا شاهزاده بندر بن سلطان دبیر شورای امنیت ملی عربستان سعودی در شمال شهر مرزی اربد در چند کیلومتری مرز سوریه ، یک قرارگاه تاکتیکی برپا کرده و برادرش شاه زاده سلمان بن نایف را به فرماندهی این قرارگاه منصوب کرده تا از این طریق ریزش های وسیع و سریع نیروهای تروریستی در سوریه را متوقف سازد . بسیاری از مسئولان امنیتی اردن به دولت این کشور اعلام کردند که حضور و سلطه سلفی های تکفیری به ویژه جبهه النصره وابسته با القاعده در مناطق مرزی سوریه با اردن یک تهدید جدی برای این کشور است که زمینه های لازم گسترش این تفکر را به صورت بالایی دارد . اردن سالانه از شیخ نشین های خلیج فارس کمک های مالی و نفتی بسیاری را دریافت میکند و نمی تواند با فعالیت سیاسی آن ها در اردن و در ارتباط با سوریه جلوگیری کند . از طرف دیگر تغییر تاکتیک های سیاسی امریکا در قبال بحران سوریه و تفاوت آن با سیاست های رسمی عربستان سعودی ، شرایط اردن را تا حد زیادی چالشی ساخته است . اردن به علت همپیمایی با غرب  به ویژه آمریکا و دریافت بیش از نیم میلیارد دلار کمک سالانه از آنها ، از آغاز بحران سوریه با آنها همکاری کرده است و گروهی از نظامیان آمریکا آموزش تروریست های سوری در خاک اردن را بر عهده داشتند . همچنین پس از مانور سالانه مشترک آمریکا و اردن هواپیماهای F-16 آمریکا برای مقابله با ارتش سوریه و در برابر هر گونه واکنش احتمالی سوریه همچنان در خاک این کشور استقرار دارند . و تا زمانی که موضع رسمی غرب و عربستان سعودی در یک جهت بود ، اردن علیرغم اعلام بی طرفی ، با آنها همکاری می کرد ولی اکنون که غرب با سوریه درباره سلاح های شیمیایی معامله کرد ، می کوشد تا نشان دهد که علاقمند است بحران سوریه را از طریق فرآیند سیاسی حل و فصل کند و اجلاس ژنو ۲ را تنها راه برای حل این بحران می شمارد و این شرایط اردن را درگیر چالشی دامنه دار کرده است . اردن در حال حاضر به سختی می تواند همکاری خود را با عربستان سعودی و آمریکا به طور همزمان توجیه کند . تفاوت راهبرد های براندازی سعودی و سیاست های رسمی امریکا در حل و فصل سیاسی بحران سوریه ، اردن را در وضعیتی سخت قرار داده است و ادامه همکاری با هر کدام از دو طرف مستحق تقابل با طرف مقابل شناخته خواهد شد. آمریکا در سطح تاکتیک استمرار دولت مرکزی در سوریه را ضامن اصلی اجرای پروژه انهدام سلاح های شیمیایی در سوریه می داند و حفظ رژیم اسد و یا انتقال قدرت به یک دولت توافقی را تنها انتخاب خود می شمارد و به خوبی میداند ادامه پرو‍‍‍‍‍‍زه بر اندازی در عمل امکان پذیر نیست.

در حال حاضر مردم اردن نگران ان هستند که تصمیم دولتمردان اردن ، انها را همانند ۱۹۹۰ وارد بحران گسترده سیاسی واقتصادی سازد وبسیاری از تحلیل گران معتقدند تحمل بحران دامنه دار برای ساختار سیاسی فعلی اردن مورد تردید جدی است. در سال ۱۹۹۰ رژیم صدام حسین عراق به کویت حمله کرد و آن را اشغال کرد . ملک حسین پادشاه اردن با صدام حسین سر کرده رژیم بعثی عراق همپیمان بود و کمک مالی و نفتی بسیاری از او دریافت می کرد و به همین علت از اشغال کویت حمایت کرد . این موضع با واکنش بسیار تند شیخ نشین های خلیج فارس رو به رو شد و نه تنها کمک های ای کشور ها به اردن قطع شد که بیش از نیم میلیون اردنی های شاغل در این کشور ها اخراج شدند و عملا اردن مهم ترین منبع تامین ارز خود را از دست داد . مردم اردن احساس می کنند که شرایط فعلی اردن به یک وضعیت شبیه به بحران ۱۹۹۰ نزدیک می شود با این تفاوت که در بحران گذشته امکانات شغلی و کمک های مالی ، وضعیت اقتصادی اردن را به خطر انداخت، در حالی که در بحران کنونی ، امنیت اردن و همبستگی اجتماعی آن و آینده امنیت ملی آن ممکن است به خطر بیفتد .

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.