فرهنگ اسلامی: جناب مجید اختر لطفاً از خودتان برای مخاطبان ما بگوئید.
مجید اختر: بنده مجید اختر هستم، متولد هشتم آگوست ۱۹۵۰میلادی در شهر کراچی پاکستان. بنده در یک خانواده گجراتی به دنیا آمدم. مانند بقیه گجراتی ها پدر من هم تاجر بودند. در خانواده ما هیچ کسی شاعر و ادیب نبوده، حتی کسی نمی توانست درست اردو صحبت کند. در مدرسه، استادهای خوبی داشتم و همین باعث شد، به زبان و ادبیات اردو علاقه شدیدی پیدا کنم. پس از پایان تحصیلات، در بانک متحده (United Bank) شروع به کار کردم و پس از طی یکی دو سال به دبی انتقالی گرفتم. این قضیه مال سال ۱۹۷۶ یا ۷۷ میلادی است. بعد از آن مدام در خارج از کشور زندگی کردم. در اوائل کارمند دولت بودم ولی بعدا به تجارت روی آوردم. در کشورهایی مانند دبی، تانزانیا، تایوان و تایلند زندگی کردم. نمی دانم دعای خیر چه کسی بوده که هنوز هم گاهی در مسافرتم. در زمانی که دبی بودم، با یک خانم پاکستانی ازدواج کردم. سه فرزند دارم: دو پسر و یک دختر. فرزندانم هم ازدواج کرده و در شهرهای مختلف آمریکا زندگی می کنند.
*از مجید اختر سه مجموعه شعر به چاپ رسیده است.
*مجید اختر: غزل محبوب من است.
*امروز جلسات شعر خوانی در پاکستان به نمایش و کسب و کار تبدیل شده است.
فرهنگ اسلامی: زندگی پرفراز و نشیبی داشته اید. در این گیر و دار چه شد که به شعر روی آوردید؟
مجید اختر: عشق و علاقه مندی من نسبت به شعر و شاعری از همان دوران مدرسه ابتدایی آغاز شد. کتاب های درسی خودم را در همان هفته اول خوانده و بعد سراغ کتاب های خواهران و برادران بزرگ ترم می رفتم که از من چند کلاس جلوتر بودند. تازه به دبی انتقالی گرفته بودم که خبر ازدواج یکی از دوستانم را شنیدم، یکی دو تا غزل سرودم. یکی از دوستان مسن که در دبی در بانک همکارم بود، مرا به شدت از شعرگویی منع کرد. تصمیم گرفتم که اول ادبیات اردو را بخوانم، بنا بر این از سال ۱۹۷۶میلادی تا سال ۱۹۹۱میلادی از ادبیات کلاسیک تا معاصر و از نویسندگان هندوستانی تا پاکستانی و کشورهای دیگر، بقدر کافی با ادبیات آشنا شدم. از سال ۱۹۹۱میلادی به این سو، یکی دو تا غزل، شعر آزاد و داستان کوتاه نوشتم. پرگویی را نه آن زمان دوست داشتم و نه الان دارم.
فرهنگ اسلامی: آثار قلمی شما چیست و با چه موضوعاتی؟
مجید امجد: هم اکنون سه مجموعه در دست چاپ دارم: ۱٫ رختِ سفر که مشتمل است بر نعت رسول الله (ص)، مرثیه امام حسین (ع) و شهدای کربلا (ع) و مناقب اهل بیت علیهم السلام؛ ۲٫ رنجِ سفر که مجموعه غزلیاتِ بنده است؛ ۳٫ کفش های گورستان که مجموعه داستان کوتاه های من است.
فرهنگ اسلامی: بعنوان یک شاعر تعریف شما از شعر خوب چیست؟
مجید اختر: شعر خوب آن است که توجه مخاطب را جلب کند و او را وادار به داوری به نفع خود و تحسین کند.
فرهنگ اسلامی: چگونه یک شعر خوب خلق می شود و خود شما تحت تأثیر چه شرایطی شعر می گویید؟
مجید اختر: در مورد خلق شعر عرض کنم که تنها زمانی می نویسم که حس شعرگویی به من دست بدهد. اکثر شعرهایم را در اوج خواب آلودگی و یا دوران سفر نوشته ام. البته این تجربه شخصی من است و تجربه شخصی هرکسی ممکن است متفاوت از بقیه باشد. هیچ قاعده خاصی در این زمینه وجود ندارد. برای خلق اثر تمایل طبیعی ضروری است. تکنیک و مهارت و هنرمندی شاعر تنها در بهبود این استعداد طبیعی کمک می کند.
فرهنگ اسلامی: در شعر چه قالب هایی را دوست دارید؟
مجید اختر: در مورد اصناف سخن و شعر عرض کنم که اول از همه غزل صنف محبوب من است، بعد از آن شعر نو و سپس به داستان کوتاه علاقه مندم. مدتی هم تحت تأثیر هیبت و جلال مربع ترکیب ماندم. خودم نیز چند مرثیۀ طولانی در قالب مربع ترکیب سروده ام.
فرهنگ اسلامی: بعنوان یک نویسنده و شاعر بفرمایید که شاعر و نویسنده مورد علاقه شما چه کسی یا کسانی هستند؟
مجید اختر: از نویسندگان کلاسیکی تا معاصر هر شاعر و نویسنده خوب مورد علاقه من است. به لطف خداوند بزرگ دلم را از کینه و حسد پاک نگه داشتم، بنا بر این بدون هیچ تردید هر اثر خوب را ستایش می کنم و این را بارها علنا اعلام کردم.
فرهنگ اسلامی: چه زمانهایی به جای غزل سرایی به شعر نو روی می آورید؟
مجید اختر: در جواب این سوال همان حرفی را خواهم گفت که قبلا هم چند و چندین بار گفته شده است، یعنی زمانی که حس شعرگویی به سمت غزل تمایل نداشته باشد، به شعر نو باید روی آورد.
فرهنگ اسلامی: تکنولوژی چه تأثیری بر حسّ شاعرانه شما گذاشته است؟ آیا این تأثیر به نفع ادبیات بوده است؟
مجید اختر: بله تکنولوژی برای شعر و ادب سودمند واقع شده است. با رشد رسانه های اجتماعی، اردو زبانها به هم نزدیک تر شده اند.
فرهنگ اسلامی: آیا این درست است که زبان اردو در دامن زبان فارسی متولد شده و بعد از آن زبان انگلیسی یا ادبیات زبان های غربی برآن تأثیر گذار بوده است؟ آیا این اثرپذیری به زبان اردو لطمه‌ای هم وارد کرده است؟
مجید اختر: من فکر نمی کنم ادبیات غرب به ادبیات اردو لطمه ای وارد کرده باشد. ادبیات ما در فرهنگ و تمدن خودمان ریشه دارد. ادبیاتی که از فرهنگ خودش جدا شود، ماندگار هم نمی شود. پس در این مورد هیچ جای نگرانی نیست.
فرهنگ اسلامی: شعر ما در برخورد با مسایل عصر جدید چه نقشی را ایفاء کرده است؟
مجید اختر: شعر ما مسایل و مشکلات عصر جدید را به نحوه احسن در خود گنجانیده و آن را موضوع خود قرار داده است.
فرهگ اسلامی: پس از میر تقی میر و اسد الله خان غالب، شعر اردو پیشرفت داشته یا افول کرده است؟
مجید اختر: عظمت میر تقی میر و غالب مسلم است، اما من فکر نمی کنم که ادبیات ما دسخوش افول شده است. در هر برهه زمانی، شاعران خوب و ادبای قوی وجود داشته اند.
فرهنگ اسلامی: دوست داریم سوالی را هم در مورد شعر جوان از شما بپرسیم. نظر شما در مورد شعر شاعران جوان امروز چیست و دنیای آنها چقدر از دنیای شاعران نسل قبلی فرق دارد؟
مجید اختر: من شخصا و قلبا معترف به استعداد خوب شاعران جوان هستم. مسایل و مشکلات زندگی آنها از ما بیشتر بوده، پس ادبیاتی که آنها خلق کرده، گاه شگفت انگیز است. تنها ملالی که هست این است که شاعران جوان مطالعه وسیع و کافی ندارند. شاید دلیلش این باشد که جوانان امروز به شدت درگیر مسایل زندگی هستند و نمی توانند برای کارهای دیگر وقت کافی داشته باشند.
فرهنگ اسلامی: در دنیای امروز و باوجود سرمایه بزرگی از شعر فاخر بزرگان و گذشتگان، آیا فرصتی برای ابراز وجود شعر جوان باقی می ماند؟
مجید اختر: قطعا فرصت وجود دارد و دلیل قوی هم دارد. ادبیات آینده ما را قلم همین جوانان رقم خواهد زد.
فرهنگ اسلامی: جلسات شعرخوانی در پیشبرد شعر اردو چه نقشی را ایفا میکنند؟
مجید اختر: متاسفانه امروزه جلسات شعرخوانی تبدیل به نمایش و کسب و کار شده است، وگرنه زمانی این جلسات و برگزاری شعرخوانی ها وسیله خوبی برای ارتقاءِ فرهنگی به شمار می آمدند.
فرهنگ اسلامی: بزرگترین دغدغۀ ادبیات امروز ما چیست؟
بزرگترین موضوع ادبیات ما امروز مسئله امنیت جهانی، عشق و علاقه مندی و ایثار است. متأسفانه امروزه قیادت و رهبری کشورهای بزرگ دنیا در دست کسانی افتاده است که در میان ملت ها ایجاد تنفر کرده و به گسترش تعصبات دامن زده است. یکی از وظایف اصلی شاعر و ادیب این است که با گشاده روئی علیه وضعیت موجود قیام کند. در ادبیات ما فیض احمد فیض این کار را به بهترین شکل انجام داده است.
فرهنگ اسلامی: قرار است سه اثر از آثار شما بزودی به چاپ برسند با رشد رسانه های الکترونیک، چه دلیلی برای وجود رسانه چاپی و مجلات ادبی می ماند؟
مجید اختر: دیگر دلیلی برای چاپ مجله های ادبی کم کم دارد از بین می رود. رسانه های چاپی در سطح بین المللی هم دچار چالش است که در کشور ما هم به همین صورت است. آینده از آن رسانه الکترونیک خواهد بود.
فرهنگ اسلامی: کتاب رخت سفر شما درباره نعت پیامبر اکرم (ص) و مرثیه امام حسین (ع) است نظر شما درباره آنچه امروز آن را «شعر آئینی» می گویند چیست؟
مجید اختر: ادبیات آیینی و مرثیه ریشه و اصل ادبیات اردو است، اما جدا از این بحث، می خواهم بگویم که امروزه این صنف ادبیات را تنها بعنوان یک صنف مذهبی می شناسند و بس. کسانی که به سید الشهداء (ع) ارادت قلبی دارند، هنوز هم به این صنف توجه خاصی دارند، اما در مجموع، میان شاعران مسلمان توجه به این صنف شعر کم رنگ تر شده است.
فرهنگ اسلامی: اینکه می گویند اردوزبانها به گروه های مختلف تقسیم شده اند و هر گروه بقیه را مردود میداند، چقدر حقیقت دارد؟
مجید اختر: در این مورد می خواهم نکته ای را توضیح بدهم که اینکه می گویند که در اردو شعبه های جدیدی بوجود آمده اند، هیچ حقیقتی ندارد.
فرهنگ اسلامی: دو مرتبه یادی از ادبیات فارسی کنیم چگونه با شعر فارسی آشنا شدید؟
مجید اختر: در کشور ما با اتکاء به نظر بزرگان ما، شاعرانی مانند سعدی شیرازی، حافظ شیرازی، صائب تبریزی و اقبال لاهوری را نمایندگان اصلی شعر فارسی می دانند. اولا که تدریس فارسی زیاد رایج نیست، اگر هم کسی بخواهد فارسی بخواند، همین زبان حدّاقل یک قرن و نیم قدیمی را می خواند و بس. درحالیکه حقیقت امر این است که در ایران زبان پیشرفت کرده و به افق های تازه ای دست یافته است. احمد شهریار سلسله ترجمه شعرهای جدید فارسی را به عهده گرفت و این کار باعث شد که من و امثال من با ادبیات جدید فارسی، زبان امروزی ایران و طرزِ فکر جدید شاعران جوان آشنا بشوند.
فرهنگ اسلامی: شما شاعر بزرگی هستید، هم از حیث سنی هم از حیث تجربه شعری. برای شاعران جوان چه پیامی دارید؟
مجید اختر: تمامی نویسندگان جوان را من از ته قلبم دوست دارم. نصیحت مخصوص بزرگان است ولی من با اینکه پیرمرد شدم، ولی هنوز کودک دبستان ادبیاتم و هر روز چیزی جدیدی می آموزم. تنها یک نکته را می خواهم عرض کنم که به مطالعه اهمیت و توجه بدهید. در آخر بار دیگر از شما سپاسگزارم برای این محبتتان. خداوند به شما عزت و سربلندی داده و در علم و معرفت شما بیافزاید.
فرهنگ اسلامی: از اینکه وقت ارزشمندتان را در اختیار فرهنگ اسلامی گذاشتید، از شما سپاسگزاریم.
نمونه شعر:
عطا قدرت نے فرمادی بڑی جاگیر، بسم اللہ
ثنائے اہلبیتؑ و ماتمِ شبیر ؑ ، بسم اللہ
ترجمه: بسم الله که خداوند به من سرمایه ای بزرگی عطا کرده است، یعنی مدح اهلبیت (ع) و عزاداری امام حسین (ع)، بسم الله!
۔
گراں پتھر، یہ میری راہ کے مجھ سے نہیں ہٹتے
مدد کرنا مری اے دستِ خیبر گیر، بسم اللہ
ترجمه: این سنگ های سنگین از سر راه من کنار نمی روند، ای دستی که در خیبر را گرفته ای، کمکم کن، بسم الله.
۔
مرے قاری تجھے بخشش ہوا ہے لحنِ داؤدی
جگا جادو، سنا پھر آیہٗ تطہیر، بسم اللہ
ترجمه: ای قاری قرآن! خدا به تو لحنِ داوودی عطا کرده است، پس مسحور کن و آیه تطهیر را بخوان، بسم الله!
۔
عزائے شہ ؑ بھی لکھی، مدحتِ شبیرؑ بھی لکھ دی
مقدر میں مرے اے داورِ تقدیر، بسم اللہ
ترجمه: ای خداوند، تو در سرنوشت من هم عزادارای برای حسین (ع) را نوشتید و هم مدح ایشان (ع) را، بسم الله.
.
پیمبرؑ کی طرح جب اکبرِ مہ رُو چلے رن کو
لگا افلاک میں ایک نعرہٗ تکبیر، بسم اللہ
ترجمه: مانند پیامبر (ص)، هنگامی که علی اکبر (ع) ماه صورت سوی میدان نبرد رفت، در آسمان های تکبیری سر دادند، بسم الله!
۔
بشاشت چھین لی ہے ظُلم کے رُخ سے قیامت تک
تبسّم نے ترے اے اصغرِ بے شِیر، بسم اللہ
ترجمه: ای اصغرِ بی شیر! تبسم تو تا قیامت شادابی چهره ی ظلم را به فنا دچار کرده است، بسم الله!
۔
شہادت ہے یہ حُرؓ کی یا حیاتِ جاودانی ہے
ملا رومالِ زہراؑ، زانوئے شبیرؑ، بسم اللہ
ترجمه: حیرانم این شهادت حر (ع) است یا زندگی جاودانی او که دستمالِ زهرا (س) و زانوی شبیر (ع) سهمش شد، بسم الله!
۔
بنا کردند خوش رسمے، بخاک و خون غلطیدن ً
مبارک ہو شہیدو، نُصرتِ شبیرؑ، بسم اللہ
ترجمه: عجب رسمی بنا کردند، یعنی به خاک و خون غلطیدن، ای شهیدان! بر شما نصرتِ حسین (ع) مبارک باد!
۔
مقدر ہو تو کام آجاؤں میں بھی نُصرتِ شہؑ میں
چلے خنجر، کٹے گردن، لگیں سو تیر، بسم اللہ
ترجمه: اگر قسمت بشود، من هم در نصرت امام (ع) نقشی ایفا کنم، خنجرم بزنند و گردنم ببرند و صدها تیرم بزنند، بسم الله.
۔
میں شغلِ مدحتِ شبیرؑ میں تنہا نہیں ہوتا
فرشتے ساتھ ہوتے ہیں ، دمِ تحریر، بسم اللہ
ترجمه: من هنگام مدح امام حسین (ع) تنها نیستم، فرشتگان نیز همراه من هستند، بسم الله.
