سال ۱۴۳۷ق. مصادف با اواخر سال ۲۰۱۵ و سال ۲۰۱۶م. از نظر تحولات میدانی در حوزۀ دین و دین‌داری، سالی بسیار پُراهمیت در جمهوری آذربایجان بود. سال ۱۴۳۷ق. با برگزاری بزرگ‌ترین و پُرازدحام‌ترین مراسم عاشورای حسینی ـ که از زمان استقرار نظام الحادی کمونیستی در دهۀ ۱۹۲۰م. و سال‌های سرکوب‌های استالینی دهۀ ۱۹۳۰م. یکی از به یاد ماندنی‌ترین محرم‌های این سرزمین را خلق کرد ـ مورد توجه قرار گرفت. اوج مراسم عاشورای حسینی در این سال، در نارداران و لنکران بود که تجمع ده‌ها هزار نفری در نارداران و حرکت دستۀ عظیم عزاداری در لنکران را به رخ همگان کشید. این مراسم عاشورایی هم‌طراز مراسم عاشورایی برگزار شده در شهرهای مختلف ایران و عراق و لبنان، و بلکه در مقیاس خود، پرشکوه‌تر از این‌ها نیز بود و دوربین‌های متعدد تلویزیونی و پخش زنده شبکه‌های مختلف و مهم را معطوف خود کرد.
اما مظلومیتی که از زمان تهاجم ارتش تزاری و تجزیۀ سرزمین‌های شمال ارس از ایران بر اساس معاهدات ننگین گلستان و ترکمانچای شامل حال شیعیان این سرزمین‌ها شده و در دوران حاکمیت الحاد کمونیستی به اوج خود رسید، پس از فروپاشی الحاد کمونیستی نیز تمامی نداشته‌است. غافل ماندن دنیا و دوربین‌های تلویزیونی از مراسم عظیم و پُرشکوه عاشورایی سال‌های گذشتۀ نارداران و لنکران و گنجه و مسجد حضرت فاطمه زهرا(س) در ینی‌گونشلی ـ در حومۀ باکو ـ به‌خصوص در محرم سال ۱۴۳۷ق. نیز از نشانه‌ها و تبعات همین مظلومیت مردم جمهوری آذربایجان بوده‌است. با این حال، حماسه‌ای که مردم جمهوری آذربایجان در تجمعات پُرشور حسینی نارداران و لنکران در عاشورای ۱۴۳۷ق. آفریدند، حاکمیت لاییک ـ سکولار جمهوری آذربایجان را که از رژیم‌های به شدت تحت تأثیر صهیونیسم نیز به شمار می‌رود، نگران ساخت و به فکر چاره‌جویی انداخت.
نگاهی گذرا و روزشمارگونه به برخی تحولاتی که از عاشورای ۱۴۳۷ق. تا عاشورای ۱۴۳۸ق. در جمهوری آذربایجان روی داده‌است، به نوعی بیانگر ماوقع است:
اول محرم ۱۴۳۷ق. (۲۳ مهر ۱۳۹۴/ ۱۵ اکتبر ۲۰۱۵م.) : پُرازدحام‌ترین مراسم عاشورای حسینی در شهرهای مختلف جمهوری آذربایجان، بعد از سرکوب‌های استالینی دهۀ ۱۹۳۰م. برگزار شد که در اوج تمامی آن‌ها، تجمع عظیم حسینی در اطراف حرم بی‌بی‌رحیمه(س) در نارداران و حرکت پُرشکوه دسته عزاداری هیأت‌های لنکران بود. در شهر گنجه، به رغم تدابیر گستردۀ نیروهای امنیتی و پلیس و بازداشت‌های گستردۀ شکل‌دهندگان دسته‌های عزاداری و امنای هیأت‌های مذهبی و نیز دستگیری فعالان جنبش تازه‌تأسیس «اتحاد مسلمانان»، تجمع خودجوش مردم در اطراف امام‌زاده ابراهیم(ع) گنجه و خیابان‌های منتهی به آن، بسیار قابل توجه بود. «اتحادیۀ روشن‌فکران»، «مرکز دفاع از آزادی اعتقادات دینی و وجدان» و «جنبش مقاومت اسلامی برای آزادی قره‌باغِ» جمهوری آذربایجان، خشونت و بدرفتاری پلیس شهر گنجه با عزاداران حسینی را تقبیح کردند.
۲۶ نوامبر ۲۰۱۵م. : مجلس عزاداری حسینی که در آستانۀ اربعین حسینی در حسینیه‌ای در منزل حاج ابوالفضل بنیادوف ـ یکی از ساکنان نارداران ـ دایر شد و در آن، حجت‌الاسلام طالع باقرزاده به منبر رفت، هنگام اقامۀ نماز جماعت ظهر، هدف حملۀ نیروهای پلیس باکو قرار گرفت که به شهادت چهار تن از نمازگزاران انجامید. رسانه‌های باکو اعلام کردند در این حمله، دو مأمور پلیس نیز کشته شده‌اند، اما ناردارانی‌ها تأکید کردند حضار مجلس عزاداری مسلح نبوده‌اند و نیروی پلیس برای وسعت دادن به ابعاد ماجرا، دو مأمور خود را نیز (که گرایش‌های اسلامی داشتند) کشته‌اند. در این عملیات، حاج طالع باقرزاده و دست‌کم ۱۴ تن از شرکت‌کنندگان در مجلس عزاداری که اکثراً از فعالان جنبش «اتحاد مسلمانان» بودند، دستگیر شدند که بعدها اخبار وحشتناکی دربارۀ شکنجه‌های وحشیانۀ بازداشت‌شدگان در بازداشتگاه «باندوتدل» ( ادارۀ مبارزه با جرائم سازمان‌یافتۀ وزارت کشور جمهوری آذربایجان) در برخی سایت‌های اینترنتی منتشر شد. پس از واقعۀ ۲۶ نوامبر ۲۰۱۵م. شمار زیادی از مردان ناردارانی، برای اعتراض به عملیات وحشیانۀ نیروهای پلیس علیه مجلس عزاداری امام حسین(ع)، در میدان امام حسین(ع) نارداران تجمع کردند. نیروهای پلیس و قشون داخلی وزارت کشور نیز در اطراف نارداران مستقر شدند. نارداران تحت محاصرۀ کامل قرار گرفت و ورود و خروج به این روستا و حرم بی‌بی رحیمه(س) ممنوع شد.
یک روز مانده به اربعین حسینی ۱۴۳۷ق. وزارت امنیت ملی، وزارت کشور و دادستانی جمهوری آذربایجان با صدور اطلاعیۀ مشترکی اعلام کردند عملیات ویژه‌ای تحت نظارت مستقیم الهام علی‌اف ـ رئیس‌جمهور این کشور ـ از ساعت هشت صبح روز سه‌شنبه اول دسامبر ۲۰۱۵م. در نارداران شروع شده‌است. این حمله به حاکمیت فضای رعب و وحشت شدید بر نارداران و کل جمهوری آذربایجان منجر شد و موج وسیعی از دستگیری روحانیون و فعالان شناخته‌شده را در جمهوری آذربایجان در پی آورد. با این عملیات که دست‌کم ده هزار نیروی امنیتی و پلیس و نظامیان قشون داخلی وزارت کشور جمهوری آذربایجان در آن شرکت داشتند، نارداران به تسخیر نظامیان در آمد و با مردم این روستا همانند یک شهر فتح شده در جنگ رفتار شد. «نیروهای فاتح» تمامی نمادهای شیعی و پرچم‌های حسینی را از نارداران برچیدند و مساجد آن را تعطیل کردند.
در ۷ آذر ۱۳۹۴، سفیر وقت جمهوری اسلامی ایران در باکو در مصاحبۀ اختصاصی با پایگاه اینترنتی «ویرتوالاز» جمهوری آذربایجان گفت: «ما هیچ ارتباطی با حوادث نارداران نداریم.» در پی آن، سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو با انتشار بیانیه‌ای بر بی‌ارتباط بودن حوادث نارداران با ایران تأکید کرد!
در ۱۳ آذر ۱۳۹۴/ ۴ دسامبر ۲۰۱۵م. کمال عبدالله ـ مشاور رئیس‌جمهور آذربایجان ـ تأکید کرد: از این پس مردم نارداران، فعالیت‌های خود را براساس اصول «اسلام حقیقی» ادامه خواهند داد! از سوی دیگر، گروهی از روشن‌فکران جمهوری آذربایجان با امضای طوماری، اقدامات دولت باکو در متهم کردن مردم دوست‌دار اهل بیت(ع) در نارداران به «تروریسم و نگه‌داری سلاح و حمایت از داعش» را محکوم کرده، در خصوص خطر وهابیت برای جمهوری آذربایجان هشدار دادند.
در ۱۴ آذر ۱۳۹۴/ ۵ دسامبر ۲۰۱۵م. پارلمان جمهوری آذربایجان ضمن تصویب تغییراتی در قوانین مرتبط با فعالیت‌های دینی، مجازات یک تا دوسال زندان را برای تبلیغ دین (اسلام) توسط مبلغان خارجی در جمهوری آذربایجان در نظر گرفت. در همین برهه، جمعیت روحانیون مبارز جمهوری آذربایجان با صدور بیانیه‌ای، واقعۀ خونین نارداران و سرکوب مردم این کشور را ناشی از نگرانی دولت از گسترش فرهنگ عاشورایی در جمهوری آذربایجان دانست. علی حسن‌اف ـ مشاور ارشد الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان ـ در توجیه حمله به نارداران و تعطیلی مساجد این روستا گفت: «شرایط موجود در این قصبه، با انکار واقعیت‌های [رژیم] آذربایجان، جامعه‌ای اسلامی را یادآوری می‌کرد.»
۲۱ دی ۱۳۹۴/ ۱۱ ژانویه ۲۰۱۶م. : الهام علی‌اف ـ رئیس‌جمهور آذربایجان ـ با صدور فرمانی که در پایگاه اینترنتی ریاست‌جمهوری این کشور منتشر شد، سال ۲۰۱۶م. را سال «چندفرهنگی‌گرایی» اعلام کرد (چند فرهنگی نام دیگر اسلام‌زدایی در جمهوری آذربایجان است.)
– ۳۰ دی ۱۳۹۴/ ۲۰ ژانویه ۲۰۱۶م. : ژنرال شاهین محمدوف ـ فرماندۀ نیروی ضد شورش «قشون‌های داخلی» وزارت کشور جمهوری آذربایجان ـ گفت: آرامش و امنیت در نارداران برقرار شده‌است.
– ۸ بهمن ۱۳۹۴/ ۲۸ ژانویه ۲۰۱۶م. : خبرگزاری نیمه‌رسمی «ترند» در گزارشی با عنوان «نارداران به سوی قرن ۲۱ پیش می‌رود،» نوشت: «اکنون دیگر نمی‌توان سیمای نارداران را شناخت. در نارداران با منظره‌ای کاملاً متفاوت روبه‌رو هستیم.» ترند نوشت: «نخستین تغییری که در نارداران به چشم می‌خورد، در همان ورودی این قصبه احساس می‌شود. عمران اراضی غصب شده‌ای که قبلاً به عنوان میدان “حضرت عباس” شناخته می‌شد نیز آغاز شده‌است.»
۴ اسفند ۱۳۹۴/ ۲۳ فوریه ۲۰۱۶م. : نیروهای پلیس با حضور در حسینیۀ امام‌زاده بی‌بی رحیمه(س)، مردان و زنانی را که برای عزاداری سال‌روز شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) در حسینیه جمع شده بودند، با خشونت از حسینیه بیرون کردند.
۱۳ اسفند ۱۳۹۴/ ۳ مارس ۲۰۱۶م. : ساختمان حوزۀ علمیۀ امام زمان(عج) در نارداران، به بهانۀ تعریض معبر تخریب شد.
۲۴ خرداد ۱۳۹۵/ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۶م. : کمال عبدالله ـ مشاور دولت جمهوری آذربایجان در روابط بین اقوام، مسایل دینی و چندفرهنگ‌گرایی ـ در سفر به مناطق نزدیک خط مقدم مناقشۀ قره‌باغ، گفت: «دولت جمهوری آذربایجان همواره در کنار دین و دین‌داران است. فکر می‌کنم که مساجدمان و خیلی از خادمان دین (روحانیون) هنوز هم انتظارات دولت را در زمینۀ خدمت به دولت و دولت‌مداری برآورده نمی‌کنند.»
۱۲ مهر ۱۳۹۵/ ۳ اکتبر ۲۰۱۶م. : مبارز قربانلی ـ رئیس کمیتۀ دولتی امور گروه‌های دینی جمهوری آذربایجان ـ تأکید کرد: «در ماه محرم، آیین‌های اسلامی صرفاً باید در مساجد برگزار شوند و برگزاری مجالس در منازل و خیابان‌ها غیرقانونی است.» الله‌شکور پاشازاده در سفر به شهر لنکران در جنوب جمهوری آذربایجان، در همایش «نقش جامعه در حفظ ارزش‌های ملی ـ معنوی» در مرکز «حیدر علی‌افِ» شهر لنکران گفت: «حرکت دسته‌ها در خیابان‌ها در ارتباط با مراسم‌های عاشورا مناسب نیست و به همین علت، براساس فتوای “شورای قضات ادارۀ مسلمانان قفقاز” ممنوع است.»
عاشورای ۱۴۳۸ق./ ۲۱ مهر ۱۳۹۵/ ۱۲ اکتبر ۲۰۱۶م. : برای نخستین بار، مراسم عظیم عاشورا در نارداران برگزار نشد. ورود به نارداران ممنوع شد. فقط اهالی نارداران با کارت شناسایی به نارداران راه داده می‌شدند. دولت جمهوری آذربایجان با استقرار نیروی گسترده در لنکران، از حرکت دسته‌های عزادارای در لنکران ممانعت، و ده‌ها تن را دستگیر کرد. به رغم تمامی ممانعت‌ها از برگزاری تجمعات عظیم عاشورا در نارداران و لنکران و گنجه، مردم عزادار جمهوری آذربایجان به انحای مختلف، برای حضور در تجمعات عاشورایی تلاش کردند. تجمع عظیم مردم در اطراف مسجد «مشهدی‌داداش» در مرکز باکو و مسجد حضرت فاطمه زهرا(س) در روستای ینی‌گونشلی در حومۀ باکو، حکایت از این کرد که اسلام‌زدایی جمهوری آذربایجان امکان‌پذیر نیست و عاشورا در جمهوری آذربایجان تعطیل‌بردار نیست.
در تحلیل تحولات جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر، به‌خصوص سال ۲۰۱۶م.، آلتای گویوشف ـ از کارشناسان لائیک علوم دینی در جمهوری آذربایجان ـ با انتشار مقاله‌ای در پایگاه اینترنتی بخش آذری «رادیو آزادی» آمریکا، تحت عنوان «فاتحۀ مخالفان لائیک» نوشت: «اکنون در تاریخ صد سالۀ (جمهوری) آذربایجان، برای نخستین بار با تحت فشار قرار گرفتن مخالفان الحاد (لائیک)، چشم‌اندازهای جریان مخالفان دینی در حال گشوده شدن است.» این کارشناس علوم دینی نوشت: «در سال گذشته در جمهوری آذربایجان، پُرازدحام‌ترین مراسم‌های تعزیۀ عاشورا پس از دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ برگزار شد. روشن است که این موجب ناراحتی حاکمیت موجود شد. انتظار می‌رفت که حکومت برای جلوگیری از پُرجمعیت برگزار شدن مراسم‌های عاشورا، تدابیری اتخاذ خواهد کرد. همین‌گونه نیز شد. از سال گذشته، نصب شعارها و نمادهای اسلامی در خارج از مساجد ممنوع شد و از نصب دوربین‌های مداربسته در مساجد گرفته تا تشدید مجازات‌ها و ممنوعیت حرکت دسته‌های عزاداری، از جمله محدودیت‌هایی بود که اعمال شدند. بی‌تردید، تمامی این تدابیر گرچه توانست از افزایش جمعیتی که (در مراسم عاشورا) به چشم عادی دیده می‌شود جلوگیری کند، اما براساس آنچه من در عاشورای امسال مشاهده کردم، می‌توانم بگویم که این تدابیر نتوانسته‌است جلوی تمایل عمومی موجود در جامعه به اسلام را سد کند. همچنین، ساده‌لوحی است که تصور شود این تدابیر در آینده جلوی تمایل عمومی موجود در جامعه نسبت به اسلام را خواهد گرفت.»
برگزار نشدن تجمع عظیم عاشورایی در نارداران که برای نخستین بار در تاریخ این منطقه روی داد، عاملی هشیارکننده برای مردم مسلمان جمهوری آذربایجان و عاملی هشداردهنده برای همۀ مسلمانان آسیای مرکزی تلقی می‌شود. از همان زمان که در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۵م./ ۱۳ صفر ۱۴۳۷ق./ ۵ آذر ۱۳۹۴، مجلس عزاداری حسینی برپا شده در نارداران در آستانۀ اربعین حسینی مورد حمله قرار گرفت، مشخص شد که رژیم حاکم بر جمهوری آذربایجان که در واقع از رژیم‌های سیاسی صهیونیستی محسوب می‌شود، درصدد برکندن ریشه‌های فرهنگ عاشورایی از نارداران برآمده‌است؛ به‌خصوص که کمتر از یک هفته پس از حمله به مجلس عزاداری حسینی و قبل از فرا رسیدن اربعین ۱۴۳۷ق.، در ابتدای صبح روز اول دسامبر ۲۰۱۵م.، رسانه‌های باکو تصاویر خوفناکی از حرکت ماشین‌های نظامی قشون داخلی وزارت کشور و نیروی امنیتی جمهوری آذربایجان به سوی نارداران پخش کردند.
با استقرار دست‌کم ده هزار نیروی نظامی در نارداران و اعمال مقررات ممنوعیت ورود و خروج به این منطقۀ مذهبی، نیروهای نظامی به‌سرعت تمامی مظاهر اسلامی، از پرچم‌های عزای اباعبدالله الحسین(ع) گرفته تا احادیث و آیات و شعارهای اسلامی، اخلاقی و سیاسی نوشته شده بر دیوارهای نارداران و آرم «اللهِ» منقش بر سردر حرم امام‌زاده بی‌بی رحیمه(س) را برچیدند؛ داعش‌وار، پرچم و بیرق‌های حسینی را لگدمال کردند و صهیونیست‌وار، لولۀ تفنگ‌ها را به سوی مردم نارداران نشانه گرفتند که تصاویر آن‌ها از شبکه‌های تلویزیونی باکو پخش شد. این حمله، در واقع اوج عملیات جنگ روانی گستردۀ امنیتی ـ سیاسی ـ رسانه‌ای ـ پلیسی بود که رژیم حاکم برجمهوری آذربایجان پس از تجمع عظیم عاشورایی نارداران در محرم ۱۴۳۷ق. آغاز کرده بود و حتی از چهره‌های سرشناسی نظیر الله‌شکور پاشازاده ـ رئیس ادارۀ دولتی مسلمانان قفقاز ـ نیز برای تقبیح این مراسم استفاده شد.
در پی حمله به نارداران که در حقیقت، حمله به مرکزیت اسلام در قفقاز محسوب می‌شد، دولت سکولار جمهوری آذربایجان تدابیر مختلفی را در حوزه‌های امنیتی، پلیسی، تبلیغاتی، رسانه‌ای و سیاسی ـ دیپلماتیک به کار بست تا به زعم خود، ریشۀ فرهنگ عاشورایی را در نارداران بخشکاند. به طور خیلی خلاصه، می‌توان این اقدامات را به صورت زیر فهرست‌بندی کرد:
الف) اقدامات پلیسی ـ امنیتی:
- به شهادت رساندن چهار تن از سرشناسان مردم در نارداران در مجلس عزاداری حسینی، در روز ۲۶ نوامبر ۲۰۱۵م.
- دستگیری گستردۀ روحانیون و افراد فعال که دستگیری حجت‌الاسلام طالع باقرزاده ـ رهبر جنبش «اتحاد مسلمانان» ـ و ده‌ها تن از روحانیون، در نارداران و لنکران و گنجه و سایر مناطق، از آن‌جمله بوده‌است.
- اعمال شکنجه‌های وحشیانه علیه دستگیرشدگان در بازداشتگاه «باندوتدل» (بازداشتگاه مخوف ادارۀ مبارزه با جرائم سازمان‌یافتۀ وزارت کشور جمهوری آذربایجان).
- تعقیب و آزار خانواده‌های دستگیرشدگان «پروندۀ نارداران».
- خودداری از تحویل اجساد شهدای نارداران به خانواده‌هایشان برای دفن.
- دفن اجساد شهدای نارداران توسط مأموران امنیتی و در قبرستان قدیمی نارداران و استقرار طولانی‌مدت مأموران امنیتی در کنار قبور برای جلوگیری از حضور و قرائت فاتحه برای شهدا.
- قطع آب و گاز نارداران به مدت طولانی، برای اعمال فشار و در محاصرۀ اقتصادی نگه داشتن مردم این منطقه.
- استقرار دائمی پست‌های نظامی در ورودی‌ها و خروجی‌های نارداران.
- عملیات دائمیِ به‌اصطلاح جست‌وجوی سلاح و مهمات در منازل نارداران و ترتیب دادن صحنه‌های ساختگی کشف سلاح از زیر خاک در حیاط منازل ناردارانی‌ها.
- تمدید چندبارۀ مدت بازداشت دستگیرشدگان در نارداران، با اعلام تکمیل نشدن پروندۀ آن‌ها برای محاکمه.
- تعقیب و دستگیری فعالان در شبکه‌های اجتماعی در صورت توجه آن‌ها به موضوع نارداران.
- نهایتاً، آغاز محاکمۀ فرمایشی دستگیرشدگان در نارداران، پس از ماه‌ها بازجویی تحت شکنجه‌های وحشیانه.
- مجازات و حبس محاکمه‌شوندگان در سلول انفرادی، به علت ایراد سخنان افشاگرانه در دفاعیات خود در دادگاه.
- باز گرداندن گاه و بی‌گاه محاکمه‌شوندگان به بازداشتگاه «باندوتدل»، به‌رغم در جریان بودن محاکمۀ آن‌ها.
- مراجعه گاه و بی‌گاه مأموران «باندوتدل» به منازل دستگیرشدگان و حفظ فضای دائمی رعب و وحشت برای اعضای خانواده‌های آن‌ها.
- تخریب حوزۀ علمیۀ صاحب‌الزمان(عج) در نارداران، تحت پوشش تعریض خیابان برای نوسازی معابر.
- تعطیلی مساجد نارداران برای تشکیل هیأت امنای جدید و ثبت رسمی و صدور مجوز!
- تشکیل یک هیأت امنا متشکل از افراد منصوب از طرف ادارۀ مسلمانان قفقاز برای زیارتگاه بی‌بی رحیمه(س)، و اعلام اینکه این هیأت، نمایندگانی نیز برای سایر مساجد نارداران نصب خواهد کرد.
- گشایش نمایندگی‌های وزارت امنیت ملی، پاسگاه پلیس، وزارت حالت‌های فوق‌العاده و «بنیاد دانش» ریاست‌جمهوری آذربایجان در نارداران، در یک سال اخیر.
اقدامات تبلیغاتی- رسانه‌ای:
- تبلیغات گستردۀ تلویزیونی و مطبوعاتی و اینترنتی، مبنی بر استفاده از پرچم‌های بیگانه و تصاویر رهبران کشورهای دیگر در تجمع عاشورای ۱۴۳۷ق. نارداران و مغایر جلوه دادن این کار با حق حاکمیت و استقلال جمهوری آذربایجان.
- ادعای حاکمیت تحجر و واپس‌گرایی و رفتارهای قرون وسطایی در مردم جمهوری آذربایجان ـ به‌ویژه، مردم نارداران.
- تبلیغات گسترده برای زدن انگ «افراط‌گرایی دینی» به رعایت آداب و سنن اسلامی توسط مردم نارداران و به‌خصوص، تبلیغات گسترده برای سیاه‌نمایی حجاب اسلامی و چادر زنان و دختران ناردارانی.
- تبلیغات گسترده در خصوص تبدیل شدن نارداران به مرکز تروریسم و افراط‌گرایی دینی!
- تبلیغات گسترده برای تقبیح ادای احترام روحانیون جمهوری آذربایجان به مراجع عالی‌قدر حوزه‌های علمیه ـ به‌ویژه، حوزۀ علمیۀ قم.
- ادعای آموزش خراب‌کاری و عملیات تروریستی به طلاب علوم دینی در حوزۀ علمیۀ قم.
- تبلیغ ادعای دروغین مسلح بودن ناردارانی‌ها و تداوم پخش اخبار ساختگی در خصوص کشف سلاح از منازل ناردارانی‌ها.
- اظهارنظر‌ها و حرکت‌های مقامات کمیته دولتی امور گروه‌های دینی و ادارۀ مسلمانان قفقاز و تشکیلات مشاور امور اقوام و ادیان ریاست جمهوری آذربایجان در ارتباط با نارداران و تأکید آن‌ها بر ضرورت مقابله با «افراط‌گرایی دینی» در نارداران.
- برگزاری دوره‌های «چندفرهنگ‌گرایی» و اردوهای تفریحی و آموزشی مشترک برای دانش‌آموزان نارداران و شهرستان «قبا» و تلاش برای اختلاط میان دانش‌آموزان نارداران (که دخترانشان مقید به داشتن حجاب هستند) با دختران دانش‌آموز بی‌حجاب که از سایر مناطق به این اردوها آورده می‌شوند، و سعی در رواج فساد و روابط ناسالم جنسی در میان آن‌ها.
- برگزاری مسابقات هنری در وصف «چندفرهنگ‌گرایی و تساهل دینی» برای دانش‌آموزان نارداران، به منظور ترویج الحاد و اسلام‌زدایی در جمهوری آذربایجان.
- تبلیغات گسترده در خصوص اختصاص ۱۲ میلیون منات از طرف الهام علی‌اف برای عمران و آبادانی نارداران (به‌رغم تخریب خیابان اصلی نارداران و میدان امام حسین(ع) و برچیدن مظاهر اسلامی از این خیابان و میدان، هیچ تغییر اساسی در ساختار شهری و زیرساخت‌های نارداران صورت نگرفت.)
اقدامات سیاسی ـ دیپلماتیک:
- تلاش رسانه‌های باکو برای اخذ موضع منفی یا دست‌کم خنثی از سفیر وقت ایران در باکو در مورد نارداران و انتشار سخنان سفیر وقت ایران مبنی بر بی‌ارتباط بودن وقایع نارداران با ایران!
- سفر مشترک مبارز قربانلی ـ رئیس کمیتۀ دولتی امور دینی، الله‌شکور پاشازاده ـ رئیس ادارۀ مسلمانان قفقاز ـ و کمال عبدالله ـ مشاور رئیس‌جمهور در امور روابط میان اقوام و امور ادیان ـ به نارداران و تأکید بر «مبارزه با افراط‌گرایی دینی».
- تأسیس کمیسیون امور اتحادیه‌های اجتماعی و گروه‌های دینی در مجلس ملی جمهوری آذربایجان و تمرکز این کمیسیون بر موضوع نارداران و مسدود کردن راه‌های تنفسی مردم این منطقه.
- سفر نمایشی الهام علی‌اُف به نارداران و تأکید وی بر اینکه هر شهروند ناردارانی باید «وطن‌پرست» و وفادار به اصل «دولت‌گرایی» جمهوری آذربایجان باشد.
- اعزام هیأت مشترک کمیتۀ دولتی امور گروه‌های دینی و ادارۀ مسلمانان قفقاز و مشاور رئیس‌جمهوری در امور اقوام و ادیان، به زیارتگاه بی‌بی رحیمه(س) نارداران در آستانۀ محرم، و تأکید بر اینکه تمامی مجالس عزاداری محرم باید در چارچوب قوانین (ممنوعیت تجمع در خارج از مساجد) انجام شود.
در کنار این اقدامات ویژه که برای جلوگیری از تشکیل تجمع عاشورایی در نارداران انجام شده بود، دولت لائیک جمهوری آذربایجان با تمرکز بر هدف جلوگیری از تجمعات عظیم عاشورایی در نارداران، لنکران و گنجه، در طرحی گسترده برای کل کشور نیز اعلام کرد هرگونه تجمع در خارج از مساجد و حرکت دسته‌های عزاداری، ممنوع و غیرقانونی است و با تشکیل‌دهندگان و شرکت‌کنندگان آن، به شدت برخورد، و مجازات سریع اعمال خواهد شد.
همچنین، در طول دهۀ اول محرم، ورود به نارداران برای غیراهالی ممنوع شد و ورود و خروج اهالی نیز با کنترل کارت‌های هویت امکان‌پذیربود. به این ترتیب، برای نخستین بار در طول تاریخ نارداران، از تجمع عظیم عاشورایی که حتی رژیم کمونیستی نیز نتوانسته بود از آن ممانعت کند، جلوگیری شد و عاملان وابسته به صهیونیسم موفق شدند سیاست خود را علیه نارداران، در ظاهر به نتیجه برسانند. گرچه ثمرۀ این سیاست باکو آن شد که مردمی که نتوانستند در اطراف حرم بی‌بی رحیمه(س) برای عزای امام حسین(ع) جمع شوند، خود را به مسجد «مشهدی‌داداش» در مرکز باکو یا به مسجد حضرت فاطمه زهرا (س) در روستای «ینی‌گونشلی» در حومۀ باکو رساندند و تجمعاتی در اطراف این مساجد شکل گرفت که قطعاً مایۀ نگرانی و ناراحتی رژیم الحادی حاکم بر باکو شده‌است و احتمالا در آینده، شاهد تدابیر جلوگیری‌کننده و پیشگیرانه در این ارتباط نیز خواهیم بود.
به هرحال، به‌اصطلاح «نمایش عضله» باکو در جلوگیری از تجمع عاشورایی نارداران، به خودیِ خود پدیدۀ جدیدی است که در تحلیل اوضاع جمهوری آذربایجان، نیازمند تأمل است و عاملی هشداردهنده تلقی می‌شود؛ به‌ویژه که جلوگیری از تجمع عاشورایی در نارداران و به طور کلی، سیاست محو و نابودی فرهنگ عاشورایی در جمهوری آذربایجان، در شرایطی دنبال می‌شود که نگاهی به اخبار و تحولات یک سال اخیر جمهوری آذربایجان ـ که به‌طور تأمل برانگیز، سال «چندفرهنگ گرایی» نیز نامیده شده‌است ـ نشان می‌دهد که در این سال، فعالیت‌های فکری و فرهنگی صهیونیسم در این جمهوری، دوچندان شده‌است.
در تمامی ماه‌های این سال، هیأت‌هایی از سازمان‌های یهودی و صهیونیست آمریکا و رژیم صهیونیستی به جمهوری آذربایجان سفر کرده و با حضور نمادین در روستای یهودی‌نشین «قیرمیزی قصبه»، از شرایط فوق‌العاده‌ای که در این روستا برای یهودیان جهت حفظ ظواهر و نمادهای یهودی ـ صهیونیستی و توسعۀ آن فراهم شده‌است، تقدیر کرده و «قیزمیزی قصبه را مایۀ افتخار جمهوری آذربایجان در عرصۀ بین‌المللی اعلام کرده‌اند. اعلام قیرمیزی قصبه به عنوان مایۀ افتخار جمهوری آذربایجان و اعلام نارداران به عنوان مرکز افراط‌گرایی و تحجر و تروریسم، از مهم‌ترین واقعیت‌های تلخ سال چندفرهنگ‌گرایی در جمهوری آذربایجان است. در مقطع منتهی به عاشورا نیز این سیاست ظاهراً تکمیل شده و برای نخستین بار در تاریخ، از تجمع عظیم عاشورایی در نارداران جلوگیری شده‌است.
این سیاست چه نتایجی در سال‌های آتی به بار خواهد آورد؟ در تلاش برای یافتن پاسخ این سؤال، باید توجه داشت که یکی از عوامل مهم فروپاشی شوروی، مقابلۀ آن با خدا و مظاهر اسلامی و تلاش برای جایگزینی آن با الحاد و کفر و افتخار به مظاهر کمونیستی بود. گرچه این رژیم نیز ابتدا با مشت آهنین و مغزشویی، توانست پایه‌های اقتدار خود را محکم کند و ۷۰ سال نیز بر همین پایه‌ها حکم راند، اما نهایتاً با فروپاشی آن، اعتقادات مذهبی پاک مردم به سرعت جوانه زد و از زیر آوارهای رژیم کمونیستی سربرآورد. اما این را نیز نباید از نظر دور داشت که در طول ۷۰ سال حاکمیت کمونیست‌ها، ظلم‌های فراوانی بر مردم جمهوری آذربایجان روا داشته شد که انتظار نمی‌رود این بار نیز صهیونیست‌ها مشابه آن ظلم‌ها را علیه این مردم اعمال کنند و در مقابل آن، سکوت اختیار شود.