از زمان تاسیس جمهوری در ترکیه ( سال ۱۹۲۳ .م،) پیروان آتاتورک تحت حمایت انگلیس و ارتش ترکیه، اغلب در هدایت و مدیریت سیاست های داخلی و خارجی ترکیه نقش و دخالت داشتند. « حزب عدالت و توسعه» ترکیه، از سال ۲۰۰۲ .م، با شعار درباره منافع مسلمانان محافظه کار، اسلام گراهای سیاسی، کانون های تجاری ملی گرا ، توانست بقدرت برسد و طی ائتلاف گسترده، قدرت سیاسی لازم برای مواجهه و غلبه بر سلطه احزاب دیگر را فراهم سازد.
حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان، با استفاده از نفوذش بر روی نهادها در برابر اپوزیسیون، قدرت را مجددا به دست آورد. و ازاحساسات ملی گرایی برای به دست آوردن هواداران و اقدام علیه ادعاهای قبرس بر میدان های گاز طبیعی در خاورمیانه ، مبارزه با حزب کارگران کرد موسوم به پ.ک.ک ، عملیات علیه شبه نظامیان کُرد در جنوب شرقی ترکیه، و مراکز کرد نشین سوریه و عراق را برای به دست آوردن رای های راست افراطی به اجرا ء گذاشت و هم چنین از عقاید معتدل مذهب حنفی برای به دست آوردن حمایت اندیشه های اسلام سنی برنامه های آموزشی را به مدارس داخلی و خارجی ابلاغ و مساجدی در اروپا، آسیا، آفریقا و آمریکا ساخت. در بحث سیاست خارجی تمایلاتی به روسیه از خود نشان داد.
برخی کارشناسان مسائل ترکیه معتقدند، پس از پروژه کودتای نظامی علیه حزب عدالت و توسعه و اردوغان، به دلیل تداوم سیاست های جناج سنتی حزب عدالت و توسعه با غرب بویژه آمریکا و ترامپ، اینک پروژه انشعاب حزب عدالت و توسعه و تشکیل احزاب جدید موازی، از سوی مثلث غربی- عبری- عربی، مطرح است و آنان در صدد کنار گذاردن رجب طیب اردوغان از حزب عدالت و توسعه، هستند . البته در شرایط جاری، چنین امری بس سخت می نماید، به همین دلیل بحث انشعاب حزب مذکور، مطرح و پیگیری می گردد. احمد داود اوغلو ، علی باباجان، عبدالله گول، درصدد تشکیل احزاب سیاسی، منشعب از حزب عدالت و توسعه هستند. مسلما، حزب مذکور ، طی جدایی اعضای پیشین، تاسیس و فعالیت احزاب جدید ، دچار کاهش حمایت ها ، شکاف درون حزبی خواهدشد. حزب عدالت و توسعه، طی سال های گذشته توانسته با جلب حمایت دربار انگلیس، در ترکیه بر مسند قدرت تکیه زند هر چند امروز از نظر تعداد اعضاءِ با ریزش حدود ۱۰ % مواجه گشته است، تجارب سیاسی گذشته ترکیه نظیر تجزیه احزاب: عدالت، مام میهن، راه راست ، سلامت، دمکرات چپ و…، می تواند در مورد تجزیه حزب عدالت و توسعه نیز تکرار شود.
پس از اعلام اخراج استاد « احمد داود اوغلو » به همراه سه نماینده پارلمان ، از حزب عدالت و توسعه ، داود اوغلو و طرفدارانش، به تأسیس ، ثبت ، راه اندازی حزب منعشب جدید تحت عنوان «حزب آینده» مبادرت نمودند. احمد داود اوغلو، وزیر سابق امور خارجه ترکیه ، تئوریسین سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه، نزدیک ترین یاور اردوغان، پس از مخالفت با طرح های حکومتی وی ، به مخالفین و منتقدین سیاست های اردوغان پیوست. داود اوغلو جزء موافقان پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا است. وی تشکیل حزب جدید را ، هم یک مسئولیت و هم یک ضرورت، توصیف کرده است. اصول بنیادین حزب اش را معجونی از التقاط «لیبرالیسم سکولار» و «تکثرگرایی دینی» معرفی کرده و برتری هیچ ساختار مذهبی یا سکولاری در حزب آینده را قبول ندارد، هم چنین مدعی است که حزب آینده ، برپایه اعتقاد به نظام پارلمانی دموکرات ، عاری از امر و نهی بناشده و تمرکز اصلی آن حوزه اقتصاد عادلانه و رفاه پایدار می باشد. البته این شعار ها معمولاً بوسیله احزاب اتوکرات قبل به قدرت رسیدن داده شده ولی بعد از کسب قدرت از یک مشی دیکتاتوری پیروی کرده اند.
دکتر« علی باباجان» ، معاون نخست وزیر، وزیر اقتصاد، وزیر امور خارجه ، دولت های حاکم پیشین اردوغان نیز به دلیل اختلافات عمیقی که در : اصول، ارزشها ، مواضع، با دیدگاه های حزب به رهبری اردوعان پیدا کرده بود، به عضویت خود در حزب حاکم پایان داد. باباجان نیز قصد دارد طی همکاری عبدالله گول، وزیر امور خارجه، رئیسجمهور سابق ترکیه ، حزبی با تمام طیفهای سیاسی اعم از مذهبی، لیبرال را تشکیل دهد. وی نیز اعلام داشت:” عنوان حزب جدیدالتاسیس ، اعضای آن را بعد از به نتیجه رسیدن و در یک مقطع نهایی اعلام خواهم کرد.” علی باباجان در مورد اولویتهای حزب خود به سه مفهوم مهم : عدالت٬ آزادی، اقتصاد، اشاره دارد وحزب جدیدش رادر راستای اشاعه دموکراسی و اقتصاد لیبرالیزم ، معرفی کرده است که متفاوت با خط مشی حزب عدالت و توسعه است. قرار است اساسنامه حزب جدید مذکور، پیش از سال ۲۰۲۰ م.، به تصویب برسد.
راه اندازی احزاب جدید ، احتمالا توان تبدیل شدن به رقیبی جدی برای حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوعان را دارند و قادرند چالشی بزرگ بر سر راه حزب عدالت و توسعه، در انتخابات و هم چنین ظرفیت بازگرداندن نظام پارلمانی را هم داشته باشد و بسیاری از فاکتورهای سیاستهای داخلی و خارجی ترکیه را تحت تأثیر قرار خواهد داد. ضمن آن که حضورسران احزاب جدید در ترکیه ، سبب پیوستن تعدادی از اعضای کنونی حزب عدالت و توسعه به احزاب جدید می شود و شکاف جدی در این حزب ایجاد، و باعث تقویت جناح مخالف و رقیب، حزب جمهوری خواه خلق، خواهد شد. لذادر انتخابات آتی، موازنه قدرت ، بین احزاب به هم خواهد خورد. نقش تاثیرگذاری عبدالله گول، احمد داود اوغلو، علی باباجان و دیگر سیاستمداران جدا شده از حزب عدالت و توسعه ، در تشکیل احزابی جدید ، حتی ائتلاف با حزب جمهوری خواه خلق و دیگر مخالفان اردوعان ، ترکیه را به شرایط پیش از همه پرسی سال ۲۰۱۷ .م ، می تواند بکشاند. بهرتقدیر انگلستان اگر چه از حزب عدالت و توسعه بیشترین سود ممکن را برده ولی باید برای شرایط آینده آماده باشد و بنظر میرسد حزب حزب آینده بتواند این نقش را ایفا کند.
البته آقای اردوغان برای جلوگیری از تاسیس احزاب منشعب جدید، علیه حزب عدالت و توسعه، سران احزاب را تهدید به افشاگری اطلاعات علیه آنان کرده و اعلام کرده که علیه این افراد به صورت علنی افشاگری خواهدکرد. قبل از تاسیس احزاب جدید نیز ،اقداماتی از جمله: اتهام به خیانت ، متهم کردن این افراد به جدایی از اصول و آرمان های حزب عدالت و توسعه، تلاش برای ایجاد تفرقه و چند دستگی میان «امت» ، از طرف حکومت اعمال می گردد. البته عملکرد دولت آقای اردوغان، در دوره جدید انتخابات ،به دلیل شکست اقدامات اقتصادی، تضاد آنها با تمایلات ایدئولوژیکی، نمی تواند کارساز باشد. از طرفی بحران و رکود اقتصادی ،شکست در انتخابات اخیر شهرداریها و شوراهای شهر ترکیه ، باعث کاهش حمایت مردمی از حزب عدالت و توسعه شده است . در حال حاضر حکومت حزب عدالت و توسعه فقط به دلیل ائتلاف و اتحاد با حزب راستگرای افراطی ، می تواند بودجه یا لوایح قانونی را تصویب کند، کنترل براکثر رسانه های کشور، اکثریت نسبی در پارلمان، کنترل بر هیات انتخاباتی ودادگاه های کشور، مزیت هایی است که در آینده می تواند به عنوان برگ برنده اردوغان در برابر احزاب جدید ، عرضه گردد.
چشم انداز آتی ترکیه:
- تاسیس و فعالیت احزاب جدید ، پیامدهای جدی برای دوران پس از حزب عدالت و توسعه به دنبال خواهد داشت. حزب عدالت و توسعه و شخص آقای اردوغان، به سادگی و بدون تنش از صحنه سیاسی ترکیه کنار نخواهند رفت
- رویکرد متفاوت احزاب جدید شامل: تقویت روابط با غرب- احیای روند صلح با کردها – عدم حمایت از تروریست ها و خروج از بحران سوریه، از شعار ها ی تبلیغی و اولویت های آنان است.
- بازگشت به سیستم حکومت پارلمانی ( مورد اختلاف رهبران سیاسی انشعابی با اردوغان)
- جابجایی قدرت بین اسلام گرایان در رقابت های انتخاباتی در آینده از جمله مسائل قابل ذکر است ولی آنچه بر آن می توان اشاره کرد از یاد رفتن مجاهدت های نجم الدین اربکان رهبر فقیه مسلمانان ترکیه و قربانی شدن بیداری اسلامی در این کشور با شمشیر شبه اسلام گرائی اردوغان و سکولاریسم آتاترک و میراث خواران اوست. بهرتقدیر هنوز قدرت واقعاً به مردم ترکیه واگذار نشده و پس از اربکان آنها از حق تعیین سرنوشت خود محروم مانده اند.
