برائت از مشرکین ،راهپیمائی اربعین و کرونا

کشتار حجاج خانه خدا در مکه که در روز ۹ مرداد ۱۳۶۶ (۳۱ جولای ۱۹۸۷) بوسیله نیروهای نظامی عربستان سعودی روی داد، به کشتار حجاج عمدتا ایرانی که به مراسم «اعلان برائت از مشرکین» در طول مناسک حج واجب پرداخته‌بودند، اشاره دارد. این رویداد سبب ایجاد تنش در روابط ایران و عربستان شد. در این واقعه ۲۷۵ تن از حجاج ایرانی، ۸۵ عربستانی ۴۵ تن از حجاج دیگر کشورها کشته و شماری نیز زخمی شدند. این کشتار در زمان حکومت ملک فهد اتفاق افتاد.

شکل‌گیری مراسم «برائت از مشرکین» بر اساس دستور قرآن مجید ابتدا با قرائت آیات برائت از مشرکین درمکه توسط امام علی پایگذاری شد .در سالهای اخیردادن شعارهای «مرگ» بر اسرائیل موجب حساسیت عربستان سعودی به این مراسم شد. در ابتدا سعودی این مراسم را تهدیدی برای خود نمی‌دید. اما پس از انقلاب اسلامی، در سال ۱۹۸۱، این مراسم به سردادن شعارهای علیه اسرائیل و آمریکا در مراسم راهپیمائی برائت از مشرکین در مکه منتهی شد که این نیز منجر به حمله نیروهای امنیت عربستان به راهپیمایان کشته‌شدن یک فرد شد.

در روز جمعه ۹ مرداد ۱۳۶۶، پس از نماز ظهر تظاهرات برائت از مشرکین آغاز شد و زائران ایرانی شعارهای «مرگ بر آمریکا»، و «مرگ بر اسرائیل» سر می‌دادند. این راهپیمایی تا اواخر مسیر پیش‌بینی شده انجام گرفت، در این مرحله سربازاتن ارتش سعودی راهپیمایان را محاصره نموده و آنها را قتل عام کردند و صدها نفر از حجاج بیت الله الحرام در این مراسم به شهادت رسیدند.

۲۸ سال بعدروز ۲ مهر ۱۳۹۴ برابر با ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی و ۱۰ ذیحجه۱۴۳۶ قمری هم‌زمان باعید قربان در مراسم رمی جمرات در «خیابان ۲۰۴» نزدیک تقاطع آن با «خیابان ۲۲۳»، در منطقه منا ، شهر مکه،عربستان سعودی رخ داد و منجر به جان باختن دست‌کم ۲٬۲۳۶ زائر شد.ازدحام حجاج دلیل این فاجعه اعلام شده‌است. آمار دقیق تلفات این حادثه رسماً اعلام نشده‌است. مقامات رسمی عربستان ۲ روز پس از وقوع حادثه تعداد جانباختگان را ۷۶۹ نفر اعلام کردند. حال آنکه با توجه به مشاهدات میدانی صورت گرفته جمعیتی در حدود ۸٬۰۰۰ نفر در این واقعه جان باختند. بر اساس مجموع آمار استخراج‌شده ازگزارش های جداگانۀ کشورها ، تعداد کنونی جانباختگان ۲٬۴۳۱ نفر است.

تعداد جانباختگان ایرانی در این حادثه ۴۶۴ نفر اعلام شده تمامی مفقودان حادثه تا تاریخ ۱۶ دی ۱۳۹۴ شناسایی شدند و ۴۲ قربانی دیگر در قبور مکه دفن شده‌اند. در پی این حادثه، ۳ روز عزای عمومی در ایران اعلام شد. این حادثه منجر به برآشفتگی روابط میان عربستان و ایران شد که یکی از دلایل اساسی آن، نا آرامی‌های خاورمیانه مانند جنگ داخلی سوریه و جنگ داخلی یمن بوده‌است. ایران با ۴۶۴ جانباخته، بیشترین کشته شناسایی‌شده را داشته‌است. بر اساس آمار به دست آمده، مالی با ۳۱۲، نیجریه با ۲۷۴، مصر با ۱۹۰، بنگلادش با ۱۳۷ و اندونزی با ۱۲۹ جانباخته پس از ایران بیشترین تلفات را داشته‌اند.

این واقعه مرگبارترین رویداد تاریخ حج است. واقعه سال ۱۹۹۰ دیگر حادثه حج با بیش از هزار کشته بود که در آن ۱٬۴۲۶ زائر جان باختند. رویداد سال ۱۹۹۰ هم در مسیر رمی‌جمرات اتفاق افتاد. رمی‌جمرات چندین بار دیگر نیز چندصد کشته به‌جا گذاشته‌است؛ از جمله، در سال ۲۰۰۶ میلادی، بیش از ۳۶۰ نفر از حجاج هنگام اجرای مراسم رمی‌جمرات کشته شدند.

رهبر معظم انقلاب در پیامی در آستانۀ فرارسیدن موسم حج در ۱۵ شهریور ۱۳۹۵ با مقصر دانستن حکام سعودی در این فاجعه، از ممانعت مسئولان سعودی در تشکیل هیئت حقیقت‌یاب بین‌الملل اسلامی برای آشکار شدن زوایای پنهان این فاجعه انتقاد کرد.

کمترین آمار گزارش شده از این تلفات ۲٬۲۳۶ نفر است در حالی که خبرگزاری آسوشیتدپرس کشته شدن ۲٬۴۲۶ نفررا تأیید کرده‌است. رسانه‌های ایرانی نیز در ابتدا به نقل از سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت، شمار کلی جانباختگان را حدوداً ۷۷۰۰ نفر گزارش کرده‌اندو با استناد به آمار غیررسمی و مشاهدات میدانی اعلام کرده‌اند این آمار به بیش از ۸۰۰۰ نفر رسیده‌است.

برخی خبرگزاری‌های درتاریخ ۷ مهر اعلام کردند که معاون وزیر بهداشت عربستان، حمد بن محمد الضویلع، طی خبری در پایگاه رسمی وزارت بهداشت عربستان مجموع آمار کشته شدگان این حادثه را بر اساس عکس‌های دریافت شده از جانباختگان فاجعه، ۴۱۷۳ نفر ذکر کرده بود. این خبر از جانب منابع رسمی تکذیب شد. خبرگزاری‌های منتشرکننده این خبر ادعا کردند که اخبار از سایت وزارت بهداشت عربستان حذف شده‌است و این ماجرا، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های فارسی‌زبان داشته‌است.

برخی پایگاه‌های خبری در تاریخ ۲۳ مهر ۱۳۹۴ آمار جانباختگان فاجعه منا را ۷۴۷۷ نفر اعلام کردند.

آمار رسمی عربستان ۷۶۹ نفر

این حوادث را اگر در کنار حاثه سقوط جرثقیل در بیت الله الحرام ببینیم مسئله پیچیده تر می شود در خلال یک پروژه روز جمعه ۲۰ شهریورماه ۱۳۹۴ (۱۱ سپتامر ۲۰۱۵)در ساعت ۱۷:۱۰ به وقت مکه، یک دستگاه جرثقیل در محوطه مسجد الحرام سقوط کرد که باعث مرگ ۱۰۷ نفر و جراحت ۲۳۸ نفر شد در مهر همان سال حادثه منا اتفاق افتاد. باد شدید عامل سقوط جرثقیل عنوان شده‌است. این حادثه با چهاردهمین سالروز حملات ۱۱ سپتامبر همزمانی داشت. اکثر جان‌باختگان از اتباع کشورهای هند، پاکستان، اندونزی و ایران بوده‌اند، که در این میان ۱۵ زخمی و ۱۱ تن کشته از بین زائران ایرانی بوده‌است.

واقعیت این است که توجیه سقوط یک جرثقیل فوق سنگین بوسیله باد چندان منطقی بنظر نمی رسد. بعضی از تحلیل گران کشتار زائران در مراسم برائت از مشرکین که بوسیله ارتش و نیروهای امنیتی عربستان سعودی صورت گرفت و حوادث دردناکی نظیر کشته شدن هزاران نفر در منا و یا کشته شدن دهها نفر از زائران در داخل مسجد الحرام بوسیله جرثقیل را حلقات به هم پیوسته ای می بینند که نتیجه آن تضعیف موقعیت بین المللی مراسم حج شده است . آنها می گویند حکام سعودی بدینوسیله خود را از نتایج حج ابراهیمی و مراسم برائت از مشرکین نجات داده اند. ولی در حال حاضر کرونا بیشترین خسارت را به مراسم حج و مراسم انقلابی راهپیمائی اربعین وارد کرده است . آیا ویروس منحوس کرونا نیز از ریاض دستور می گیرد؟