زمانیکه موبایل در اوایل دهه هفتاد شمسی به صحنه زندگی مردم جهان آمد، خیلی ها تصور کردند که یک انقلاب بزرگ در دنیای ارتباطات رخ داده که انسان در هر جایی که باشد می تواند به افراد دیگر دسترسی صوتی داشته باشد و این تحول چهره تعاملات انسانی را در سرتاسر جهان تغییر داد و در اواسط دهه هفتاد زمانیکه ارتباط میان دو دنیای واقعیت و مجاز در انقلاب اینترنت و پدید آمدن فضای سایبر در کنار هم قرار گرفتند، تحول بزرگ دیگری در دنیای ارتباطات رخ داد. در دنیای جدید افراد با استفاده از فضای مجازی و بهره گیری از برنامه های واتس اپ،اینستاگرام، اسکایپ، تلگرام، فیس بوک، توییتر و ده ها برنامه دیگر با یکدیگر به صورت صوتی و تصویری صحبت می کنند هر چند فاصله میان آنها صدها کیلومتر باشد و صدها تعاملات و تبادلات اداری، مالی، فرهنگی و اقتصادی از این طریق انجام گرفته و می گیرد. اکنون جامعه بشریت در آستانه انقلاب جدید دیگری است که تحت عنوان متاورس در سال ۲۰۲۵ وارد زندگی انسانها خواهد شد. در شرایط فعلی فضای سایبری دو بعدی است و افراد حقیقی با استفاده از فضای مجازی با هم ارتباط دارند ولی در تحول جدید در دنیای متاورس فضا سه بعدی خواهد شد و دنیای واقعی و مجازی در هم ادغام خواهند شد و این تحول شرایط اجتماعی جدیدی را پدید خواهد آورد.
متاورس چیست؟
در اواسط دهه هفتاد با آمدن اینترنت بزرگترین شرکتهای دنیا مانند گوگل و آمازون پدید آمدند که سرمایه آنها صدها میلیارد دلار بود و کالای تولیدی آنها فضای ارتباطی اینترنتی و برنامه های الکترونیکی بود و برای تامین برنامه های فضای جدید این شرکت ها صدها شرکت در زیر مجموعه خود تعریف و تاسیس کردند اما همین شرکت ها الان با یکدیگر مسابقه می دهند تا زودتر به مرحله اینترنت پایان دهند و جهان را به دنیای متاورس وارد سازند. در این دنیای جدید فضای مجازی بخشی از فضای واقعی خواهد شد. اگر در اواسط هفتاد را به یاد بیاوریم اینترنت به سرعت کاربردهای متعددی در زندگی همه ما پیدا می کرد و تحولات زیادی در عرصه های مختلف پدید می آورد. امروز همین پیش بینی به شکل های متفاوتی و در آینده نه چندان دور درباره متاورس مطرح است. اگر برنامه “فورت نایت” را به عنوان نمونه می شناسید؟ یک برنامه تیر اندازی بود و افراد با تیر اندازی و کشتار دشمنان امتیاز می گرفتند. اما در شرایط متاورس در اینگونه برنامه ها افراد تنها وارد برنامه برای تیر اندازی نمی شوند بلکه در این برنامه ها بسیاری از فعالیت های روز مره نیز به عنوان انتخاب وجود دارد مانند رفتن به کنسرت که بهترین خواننده های جهان و معروف ترین گروه های موسیقی در آن حضور دارند و اگر وارد شوید ممکن است دوست هایتان را نیز در آنجا ببینید! همچنین در مسیر ممکن است به فروشگاه سر بزنید و مایحتاج زندگی را خریداری کنید و کالای مورد نیاز به سرعت به در خانه برسد. در این فضا شما درست است که وارد فضای مجازی می شوید ، خرید می کنید ، سفر می روید و یا کارهای تجاری و یا اداری خود را انجام می دهید با وسیله ای که انتخاب می کنید اما این اتفاق این بار به صورت سه بعدی خواهد بود. در حال حاضر تنها شرکت “الن فورت نایت” نیست که در این زمینه فعال است بلکه دهها شرکت در دره سلیکون در کالیفورنیای امریکا کار را در این زمینه آغاز کردند. “مارک زاکربرگ” مالک فیس بوک یکی از ابر سرمایه دارانی است که وارد این زمینه شده و به شدت فعال است و شرکتش را به “متا” تغییر نام داده که مختصر متاورس است و در حال پیشواز رفتن به شرایط جدید است. الان فیس بوک دنبال دنیایی به نام “سیمز” است که افراد از طریق آن می توانند با یکدیگر ارتباط پیدا کنند و با آنها همکاری و یا کار مشترک تولید کنند ولی همه این فعالیت ها در خانه انجام می شود. سئوال این است که متاورس کی به بازار می آید؟ وقتی درخواست باشد و برنامه های آن ساخته شود و سخت افزارش نیز فراهم گردد قطعا خواهد آمد. پیش بینی می شود که تقاضا به ویژه از طرف جوانان زیاد باشد. البته طبق عادت اکثر جوامع ناگزیر اند تسلیم فرایند نوین و چیزهای جدید ان باشند. در آن دنیا بسیاری از فعالیت های معمولی مجازی خواهد بود. بازیهای بسکتبال امریکا “ان بی ای” محبوب ترین بازی در کشور امریکا است که فینال آن هفت و نیم میلیون بیننده داشت. اما یک بازی به نام “لیگل لجندز” که شاید اسمش را هم نشنیده باشید یک تورمنت برگزار کرد که فینال ان را ۴۴ میلیون نفر حضور داشتند . یک بازی مجازی این همه تماشاچی دارد در حالیکه ان بی ای که در امریکا بیشترین طرفدار را دارد یک ششم آن تماشاچی ندارد! فعلا و ظاهرا تقاضا هست ونرم افزار طبق اطلاعات در حال تولید است. بهر حال تفاوت مهم شرایط امروز با فردا این است که در فضای مجازی فعلی برنامه ها با برنامه نویسی کار می کنند ولی متاورس با موتور کار می کند که مهمترین موتوری که تاکنون ساخته شده” آن ریل انجن” است که توسط شرکت “ایپک گیم” ساخته می شود.
این همان شرکتی است که برنامه “فورت نایت” را قبلا ساخته بود. اگر “ان ریل انجن ” را ترجمه کنیم می شود موتور غیر واقعی. از این موتور در هالیوود برای ساختن جلوه های ویژه استفاده می شود و دهها فیلم جذاب با فضای اکشن در دو دهه اخیر که دیده شده با این موتورها تولید شده است. در حال حاضر “ایپی گیم” به شدت برای توسعه کار خود در حال سرمایه گذاری است. اما زاکربرگ حاضر نیست عقب بیفتد و به همین دلیل موتوری به نام “یونیتی” ساخته است. شرکت های دیگر نیز هستند که در این زمینه فعالیتشان را شروع کردند اما حرف اول را فعلا همان “آن ریل انجن” و “یونیتی” می زنند .این سیستم با فضای اینترنت فعلی چه کار خواهد کرد؟ دیگر مانند گذشته نیاز به جستجو از طریق گوگل نیست هر سئوالی داری می پرسی و جواب از طریق موتور میاد جلوی چشمت. “کیبرد” به عنوان وسیله واسط نیز به زودی حذف و ارتباط مستقیم خواهد شد. در فضای جدید شما در فضای مجازی قرار دارید ولی اطلاعات رد و بدل شده واقعی است. به عنوان نمونه اکنون مردم وارد فروشگاه مجازی می شوند و خرید می کنند ولی در آینده همه مشتریانی را که در آن زمان در این فضا حضور دارند نیز مشاهده می کنید و خرید آنها در مقابل شما انجام می گیرد. نمونه دیگر در محیط متاورس اگر قصد سفر به مصر را دارید، وسیله نقلیه را انتخاب می کنید و با آن به قاهره سفر می کنی و به اهرام ثلاثه می روید با بهترین توضیح لیدرهای حرفه ای. همه اینها را می بینید و بر می گردید بدون اینکه از جایتان تکان بخورید. نه پول بلیط و نه پول هتل پرداخت می گردد ولی همان احساس در شما پدید می آید و شناخت از محیط نیز حاصل می شود. همانطور که انقلاب های جدید در گذشته با بازیها شروع شده که ۴۵% آن در موبایل ها و .%۳۰ آن در کنسولها و۲۵% با کامپوتر دیده می شد، انقلاب جدید نیز از بازی شروع شده است. اکنون فروش مغازه های مجازی در محیط متاورس آغاز شده و بخشی از هزینه های صرف شده را تامین کرده است. تجار حرفه ای برای عقب نماندن از فرصت های پیش رو تلاش دارند در بهترین فضاهای جدید جای پایی داشته باشند. امروزه دستگاه های “ویرچوال هد ست” که نوعی عینک مجهز به نمایشگر است، تلاش می شود واقعی تر شود تا نقش پر رنگ تری در آینده ایفا نماید. اکنون مایکروسافت و سونی وارد این بازار شده و سرمایه گذاری در این محیط را آغاز کردند. ممکن است عینکهای طبی و یا زینتی معمولی در آینده نزدیک برود کنار و عینک های هوشمند جای آنها را بگیرد که فیس بوک سال آینده اولین نمونه های آن را تولید و وارد بازار خواهد کرد. شرکت اپل هم روی عینک هوشمند کار می کند. عینکی که سرشار از تکنولوژی است. این عینک ها نه تنها نیازهای طبی شما را تامین می کند که همزمان وسیله ارتباطی شما با دنیای جدید خواهد بود. مثلا بجای اینکه در موبایل یا کامپیوتر فیلم یا کلیپی را ببینید از طریق عینک وبزرگ روی دیوار و سینما گونه تماشا می کنید. البته تصاویر روی دیوار نیفتاده بلکه عینک این تصور را به شما القا می کند.
امروزه خیلی از نخبگان اجتماعی مخالف متاورس اند چون پیش بینی می کنند انسانها را منزوی تر از گذشته خواهد کرد و این ارتباط محدود واقعی که فضای اینترنت باقی گذاشته را نیز از ما می گیرد و به فضای مجازی منتقل می کند. تنها شدن انسان ممکن است او را مسخ کند و در فضای مجازی ذوب سازد. متاورس انسان را از واقعیت دور خواهد ساخت و به شدت درگیر شرایط مجازی خواهد کرد. در شرایط جدید سئوال مهم این است که نقش دولت، جامعه و خانواده چه خواهد بود و آیا برای ورود به این مرحله مانند گذشته بدون آمادگی وارد خواهیم شد یا با بررسی های کارشناسی شده و آمادگی کامل نظام سیاسی و اجتماعی . شکی نیست که دولت در برابر این پدیده ها مسئولیت دارد و قبل از بقیه نخبگان اجنماعی باید به این پرسشها پاسخ دهد و با تدابیر حکیمانه و شاید پیشگیرانه از آسیب پذیری جامعه جلوگیری کند.