ارتباط معنادار بین کاهش ارزش لیرترکیه وگرایش اردوغان به سمت عادی سازی رابطه با رژیم صهیونیستی
در بررسی اخبار و گزارش های رسانه ها دو روند قابل رصد و شناسایی است: نخست اخبار و گزارش هایی که درباره اوضاع و مشکلات داخلی بخصوص در حوزه اقتصادی منتشر می شود و دوم تمایلی است که این کشور به سمت عادی سازی و بهبود روابط با رژیم صهیونیستی از خود نشان داده است. حال سوال این است که آیا بین این دو روند ارتباط وجود دارد و اگر است با چه هدف یا اهدافی دنبال می شود؟
اخبار و گزارش هایی که از عمق و گستره مشکلات اقتصادی ترکیه پرده برمی دارد
طبق آمار و ارقام رسمی، نرخ تورم در مقیاس سالانه در ترکیه نوامبر امسال به ۲۱٫۳۱ درصد رسید. با این حال بسیاری از ناظران و تحلیلگران واقعی بودن این آمار و ارقام را زیر سوال برده و اداره ملی آمار ترکیه را متهم کرده اند که نرخ تورم را پائین تر از آن چه هست، اعلام می کند. طبق مطالعه ای که گروه مستقل تحقیقات مربوط به تورم ENAG انجام داده است، نرخ تورم واقعی سالانه در ترکیه بیش از ۵۸ درصد است( فرانس پرس، ۱۴۰۰/۰۹/۲۱)
ارزش لیره ترکیه همچنان در برابر دلار آمریکا رو به کاهش است و رکورد جدیدی را از نظر کاهش ارزش ثبت کرد و نرخ هر دلار آمریکا از سیزده لیره ترکیه فراتر رفت و به چهارده هزار لیره رسید. پول ترکیه دست کم ۴۳ درصد از ارزش خودش را از اوایل سال کنونی میلادی از دست داده است. این بهای سنگینی است که خانواده های ترکیه ای با هر کاهش جدید می پردازند. صدها نفر از مردم ترکیه به خیابانهای استانبول آمدند و علیه وضع غیر قابل تحمل کنونی تظاهرات کردند(بی بی سی عربی، ۱۴۰۰/۰۹/۲۳ ).
بر اساس آمار رسمی ، افزایش قیمت مصرف کننده در ماه دسامبر در ترکیه در مقیاس سالیانه، یعنی نسبت به همین مدت زمان در سال گذشته، به ۳۶٫۰۸ درصد رسید. از سال ۲۰۰۲ تاکنون سابقه نداشته است که نرخ تورم در این کشور تا این حد افزایش یافته باشد. علت اصلی افزایش تورم سقوط لیر ترکیه است. این رقم برای تورم در ترکیه ، هفت برابر بیشتر از هدف اولیه دولت در این خصوص است. کارشناسان مسائل اقتصادی و مالی که این خبرگزاری نظرشان را در این باره جویا شده است می گویند علت است افزایش تورم سقوط ارزش لیر ترکیه در مقابل دلار و دیگر ارزهای معتبر جهان است. لیر ترکیه از یک سال پیش تاکنون بیش از ۴۵ درصد ارزش خود را در مقابل دلار و دیگر ارزهای معتبر از دست داده است. نرخ تورم در ماه نوامبر، در مقیاس سالیانه، یعنی نسبت به همین مدت زمان در سال گذشته، به ۲۱٫۳۱ درصد رسیده به وجود آمده است(فرانس پرس،۱۴۰۰/۱۰/۱۳ ).
اقتصاددانان گروه تحقیقات تورم (ENAG) ترکیه می گویند که نرخ واقعی تورم سالانه به ۸۲٫۸ درصد رسیده است که بسیار بالاتر از ارقام رسمی است. افزایش قیمت کالاهای اساسی – به ویژه در بخش غذا و حامل های انرژی – در حال تبدیل شدن به مشکل اساسی برای مردم است. در همین راستا، قیمت گاز و برق به ترتیب ۵۰ درصد و ۲۵ درصد در اول ژانویه سال گذشته تاکنون افزایش یافته است. قیمت روغن آفتابگردان در این مدت ۸۶% و قیمت نفت نیز طی یک سال گذشته ۵۴% افزایش یافته است. هجده ماه مانده به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بعدی ترکیه ، نرخ تورم رسمی اکنون به هفت برابر هدف تعیین شده در ابتدای سال توسط دولت رسیده است. روشن است این وخامت در اقتصاد ، خطر کاهش شدید محبوبیت و حمایت مردمی برای اردوغان را در پی خواهد داشت . فردی که موفقیت های انتخاباتی قبلی اش در دو دهه گذشته مرهون عمل به وعده هایش برای تامین رفاه مردم استوار بوده است (فرانس پرس، ۱۴۰۰/۱۰/۱۳).
درمحاسبه نرخ تورم، سه نکته مهم وجود دارد: یکی از آنها داده های رسمی است که با توجه به وزن ها و تعداد اقلام جدید در سبد تورمی، طراحی و محاسبه می شود. موسسه آمار دولت ترکیه از ابتدای ماه ژانویه هر سال، وزن و تعداد اقلام محصولات را با توجه به گرایش مصرف خانوار تعیین می کند. در این زمینه به نظر می رسد در چارچوب دریافت نشانه های خاص، با توجه به وزن اقلام جدیدی نظیر قیمت برق، سوخت مایع، گاز طبیعی، نرخ تورم، چند واحد کمتر نشان داده می شود. یعنی نرخ تورم ماهیانه، ۱۵ درصد است اما به رقم کمتری اعلام می شود. نکته دوم آن است که بنا به آمار رسمی در ماه گذشته، نرخ تورم، ۱۳ تا ۱۴ درصد اعلام شد، افزودن نرخ تورم ۱۰ درصدی بر نرخ تورم گذشته، فقر عمومی مردم را به طرز باورنکردنی افزایش می دهد. اما نکته سوم، با توجه به آنکه قرار است در سوم فوریه، داده‌هایی از سوی “گروه تحقیقات تورم ” اعلام شود، می توان گفت “ترس ما آن است که نرخ تورم، سه رقمی محاسبه و اعلام شود. زیرا وجود این دیدگاه که شاخص نرخ تورم مصرف کننده از ۱۰۰ درصد فراتر رفته است، موجب می شود که تولیدکنندگان، قیمت کالاهای تولیدی را بدون تعامل و همراهی به مصرف‌کنندگان، اعلام و منعکس می‌کنند. اما موسسه آمار دولت ترکیه، نرخ تورم را حدود ۵۰ درصد اعلام می کند و حال آنکه مردم متوجه خواهند شد نرخ تورم این موسسه، واقعی نیست. مردم با توجه به قبوض دریافتی، افزایش قیمت برق، افزایش قیمت مواد غذایی و افزایش های مشابه در قیمت کالاها و خدمات مختلف مشاهده می کنند که نرخ تورم محاسبه شده، بیش از ۱۰۰ درصد است و در واقع این رقم یک نرخ تورم بسیار واقعی محسوب می شود) روزنامه جمهوریت،۱۴۰۰/۱۱/۱۳).
اوضاع رو به وخامت و افزایش تورم در ترکیه موجب شده است حقوق برخی از پزشکان به حداقل دستمزد نزدیک شود و تعداد زیادی از آنها به دنبال فرصت های بهتر به خارج از کشور بروند. خروج آنها از کشور یک اتفاق غم انگیز برای رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، است که در طول ۱۸ سال در قدرت با گسترش سیستم مراقبت های بهداشت و درمان همگانی شهرتی برای خود دست و پا کرده است. این یکی از دستاوردهای مهم وی بود. برای بسیاری از حامیانش، این اقدام به تنهایی دلیل اصلی آنها برای حمایت از وی است. اما بازنگری های وی در این زمینه و مشکلات ناشی از همه گیری کرونا و اکنون افزایش تورم بر متخصصانی که سیستم درمانی ترکیه به آنها وابسته است، فشار آورده است. پزشکان از حجم کاری زیاد، کاهش بهره کارشان و کاهش شدید احترام به این حرفه در دوران اردوغان و افزایش خشونت های فیزیکی از سوی بیمارانشان شکایت دارند . به گزارش انجمن پزشکی ترکیه، بیش از هزار و ۴۰۰ پزشک ترک سال گذشته و چهار هزار پزشک نیز در یک دهه گذشته کشورشان را برای کار در خارج از کشور ترک کردند. تعداد بیشتری نیز در حال آماده کردن درخواست های خود هستند. ترکیه مدت ها است که به کیفیت دانشکده های پزشکی و متخصصان پزشکی خود افتخار می کند و در سال های اخیر صنعت پزشکی خصوصی خود را گسترش داده است و به هزاران بیمار ترک و خارجی خدمات ارائه می دهد. اردوغان ۱۵ بیمارستان بزرگ نیز ساخته است( نیویورک تایمز، ۱۴۰۰/۱۱/۱۹).
اخبار و گزارش هایی که دال بر تمایل و اقدام ترکیه و اردوغان برای عادی سازی رابطه با رژیم صهیونیستی است
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه می‌گوید اسحاق هرتزوگ، (رئیس رژیم صهیونیستی) ممکن است به زودی به ترکیه سفر کند.اردوغان در گفتگو با خبرنگاران گفت دفتر او در حال مذاکره با هرتزوگ است. بر اساس گزارش منتشر شده توسط خبرگزاری آناتولی رئیس رژیم صهیونیستی ممکن است به زودی به ترکیه سفر کند. تایمز اسرائیل نوشت : سخنگوی هرتزوگ از پاسخ درباره اظهارات اردوغان خودداری کرد(تایمز اسرائیل، ۱۴۰۰/۱۰/۲۸).
رجب طیب اردوغان درباره همکاری ترکیه و اسرائیل در دریای مدیترانه گفت: بعد از آنکه آمریکا به دستور جو بایدن با توجه به هزینه مالی حمایت خود از “طرح احداث خطوط لوله گاز طبیعی” دریای مدیترانه شرقی سلب کرد، شرکای این طرح ناچار به تجدید نظر شدند. هنگامیکه برات آلبایراک وزیر نیرو و منابع طبیعی بود، با اسرائیل مذاکراتی انجام داده و قرار بود که خطوط لوله گاز طبیعی مدیترانه شرقی از طریق ترکیه گاز اسرائیل را به اروپا صادر کند. اکنون می توان طرح مزبور را احیا و اجرا کرد. من با هرتزوک به مذاکرات خود ادامه می دهم. ممکن است که هرتزوک رئیس اسرائیل به ترکیه سفر کند. بنت نخست وزیر اسرائیل نیز نگاه مثبتی درباره گسترش همکاری با ترکیه دارد با تعیین اهداف سازنده و مثبت می توان به نتایج خوبی رسید. ترکیه بر اساس “برد-برد” آماده همکاری با اسرائیل است و ما طرفدار صلح هستیم نه جنگ. اگر عنصر صلح نباشد، هر کشوری از حق تصمیمی گیری خاص خود برخوردار است. ترکیه بدون هدف و بیهوده کشتی حفاری را خریداری نکر(روزنامه ینی شفق، ۱۴۰۰/۱۰/۲۸).
شمعون آران روزنامه نگار صهیونیستی در روزنامه کان نوشت: گفتگوی وزیر خارجه ترکیه با همتای اسرائیلی خود در راستای تلاش آنکارا برای از سرگیری روابط دیپلماتیک میان اسرائیل و ترکیه است که برای مقدمه چینی سفر احتمالی قریب الوقوع اسحاق هرتزوگ رئیس اسرائیل به ترکیه صورت گرفت(کانال تلگرامی عکا، ۱۴۰۰/۱۰/۳۰).
پس از گمانه زنی‌ها درباره وضع سلامتی رجب طیب اردوغان، رسانه‌های صهیونیستی فاش کردند رئیس جمهور ترکیه، اخیراً از یک پزشک اسرائیلی مشاوره پزشکی دریافت کرده است. پزشک مورد نظر پروفسور اسحاق شاپیرا، معاون مدیرکل مرکز پزشکی “سوراسکی” در تل آویو و سرپرست بخش گردشگری پزشکی در این بیمارستان است. شاپیرا به رهبران رژیم های وابسته به انگلیس درجهان در مورد مسائل پزشکی و درمانی مشاوره می دهد. او متخصص قلب آموزش دیده است و این خبر نشان می دهد رهبر ترکیه ممکن است با مشکلات قلبی دست و پنجه نرم کند، اما هیچ اطلاعات رسمی در تایید این حدس و گمان در دست نیست(یدیعوت آحارونوت، ۱۴۰۰/۱۱/۰۲).
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از سفر اسحاق هرزوگ رئیس اسرائیل به ترکیه در ماه فوریه خبر داد(رویترز، ۱۴۰۰/۱۱/۰۷).
مهمترین عامل تمایل اسرائیل به عادی سازی روابط با ترکیه، بدون شک، تحولات مربوط به انتقال گاز طبیعی دریای مدیترانه شرقی به اروپا است. زیرا سلب حمایت آمریکا از این طرح، بدان معناست که دیگر نمی توان از طریق آمریکا ترکیه را تحت فشار گذاشت. ترکیه هم با امضا توافق با لیبی و هم با وجود نیروی دریایی قدرتمند و فعالیت کشتی های لرزه نگاری و حفاری خود نشان داد یک بازیگر مهم در منطقه مدیترانه و صاحب قدرتی است که می تواند در تعیین و اجرای طرح های جدید منطقه ای اظهار نظر کند. اسرائیل برای اینکه بتواند منابع هیدروکربوری خود در مدیترانه شرقی را به ارزش افزوده اقتصادی و درآمد اقتصادی تبدیل کند، نه به طرح های غیرعاقلانه مانند احداث “خط لوله گاز طبیعی مدیترانه شرقی” که بسیار پرهزینه و از نظر فناوری غیر ممکن است بلکه به طرح های پایدار انرژی و اقتصادی، نظیر عبور خطوط لوله گاز طبیعی از ترکیه نیاز دارد؛ همانطور که در روندی که در سال ۲۰۱۶ میلادی آغاز شد، اسراییل اکنون نیز نمی تواند بر ادامه توافقی که تنها منافع یک جانبه خود را تامین می کند، اصرار ورزد. در شرایط جدید ترکیه، دست برتر را در منطقه دارد. به نظر می رسد معقول ترین گزینه برای اسرائیل، موافقت با امضای توافقی جدید در چارچوب منافع مشترک با ترکیه است. اگر اسرائیل برای پیشگیری از ناخشنودی یونان و قبرس جنوبی بخواهد از امضای توافقنامه با ترکیه در مورد تعیین حدود حریم دریایی و منطقه انحصاری اقتصادی در دریای مدیترانه شرقی خودداری کند، برخلاف منافع خود عمل خواهد کرد. زیرا اسرائیل در صورت امضای توافق با ترکیه، حریم دریایی بسیار وسیعتری نسبت به حریم دریایی امضا شده، میان اسرائیل با قبرس جنوبی بدست خواهد آورد(مرکز مطالعات راهبردی “فیکر تورو” fikirturu 1400/11/07).
رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد ترکیه و اسرائیل می توانند برای انتقال گاز طبیعی اسرائیل به اروپا همکاری کنند
رجب طیب اردوغان اعلام کرد ترکیه و اسرائیل در مذاکرات ماه آینده در مورد همکاری در زمینه انرژی گفتگو خواهند کرد. رئیس جمهور ترکیه هنگام بازگشت از اوکراین به خبرنگاران اعلام کرد: «می توانیم از گاز طبیعی اسرائیل در کشور خودمان استفاده کنیم و فراتر از استفاده از آن، می توانیم در تلاش های مشترک برای انتقال به اروپا مشارکت کنیم.” به نقل از رسانه های ترکیه، اردوغان اعلام کرد: «اکنون ان شاء لله این مسئله در دستور کار ما با هرتزوگ (رئیس رژیم صهیونیستی) در جریان سفر آنها به ترکیه قرار خواهد گرفت”(رویترز، ۱۴۰۰/۱۱/۱۵).
اسحاق هرتسوگ رئیس اسرائیل در گفت و گو با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه برای او به سبب ابتلا به ویروس کرونا آرزوی سلامتی کرد. اردوغان هم از اهتمام هرتسوگ به وضعیت سلامت خود تشکر کرد و دو طرف امکان دیدار قریب الوقوع با یکدیگر را بررسی کردند( کانال ۱۴ اسرائیل، ۱۴۰۰/۱۱/۱۷).
نفتالی بنت نخست وزیر رژیم صهیونیستی تاکید کرد اسحاق هرتزوگ رئیس این رژیم در تماس های دیپلماتیک و حل مشکلات با ترکیه نقش مهمی داشته است. بنت با اشاره به روابط دو جانبه با ترکیه گفت: به نظر من رئیس جمهور کارهای فوق العاده ای انجام می دهد و او ارزش دیپلماتیک برجسته ای در حل مشکلات دارد. بنت افزود: با ترکیه بسیار محتاطانه پیش می رویم، دستکم این کشور دوست بزرگی برای ایران نیست. بنابراین نباید ساده لوحی کنیم و از کار و اتحاد باز بمانیم. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در سوم فوریه جاری از سفر رئیس جمهور رژیم صهیونیستی در نیمه مارس آینده (اسفند) به این کشور خبر داد( آناتولی، ۱۴۰۰/۱۱/۱۹).
درحالی که دعوت رئیس جمهور ترکیه از رئیس رژیم صهیونیستی برای سفر به آنکارا واکنش هایی را در پی داشته است، اولین تماس مستقیم بین آنکارا و تل آویو برای عادی سازی روابط سیاسی در آمریکا برقرار شده است. اولین گام اصلی برای عادی سازی روابط ترکیه با اسرائیلِ صهیونیست در آمریکا برداشته شد. بر اساس گزارش خبری کرم اولکر نویسنده و خبرنگار روزنامه دنیا؛ “مذاکرات دو جانبه بر سر احیا خط تل آویو – آنکارا که طی چند ماه اخیر به روند عادی سازی تبدیل شده است، در آمریکا نیز انعکاس یافت. حسن مراد مرجان، سفیر ترکیه در واشنگتن نیز در ضیافت خوش آمد گویی که برای مایکل هرتزوگ برادر اسحاق هرزوک سفیر رژیم صهیونیستی اسرائیل در آمریکا ترتیب داده شده بود، شرکت کرد. در ضیافت شامی که خزر ابراهیم سفیر (جمهوری) آذربایجان در واشنگتن به افتخار مایکل هرتزوگ ترتیب داده بود، علاوه بر سفیر ترکیه، سفیر ازبکستان و سفیر قزاقستان و مالکوم هوئنلاین شرکت کردند”( گازته، ۱۴۰۰/۱۱/۲۰).
آلون اوشبیز در چارچوب آماده سازی دیدار اسحاق هرتزوگ رئیس اسرائیل به آنکارا، در ماه گذشته به صورت محرمانه به ترکیه سفر کرد . الون اوشبیز در این سفر محرمانه با ابراهیم کالین مشاور ارشد رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دیدار و گفتگو کرد. ابراهیم کالین به طور رسمی مشاور ارتباطات اردوغان است اما بسیار به رئیس جمهور ترکیه نزدیک است و به او مشاوره سیاسی هم می دهد(پایگاه خبری و عبری زبان وای نت، ۱۴۰۰/۱۱/۲۱).
جمع بندی
همچنانکه از قراین و شواهد موجود بر می آید و در روندهای خبری هم قابل مشاهده است بین مشکلات اقتصادی داخلی ترکیه که بیشتر به شکل کاهش ارزش لیر و افزایش تورم تجلی یافته است وعادی سازی روابط میان ترکیه و رژیم صهیونیستی ارتباط معناداروجود دارد و هرچند نمی توان نقش سیاست های غرب گرایانه اردوغان را در حوزه سیاست داخلی و خارجی در ظهور و استمرار این مشکلات نادیده گرفت اما در عین حال نمی توان از نقش عوامل بیرونی با توجه به وابستگی اقتصادی ترکیه به سرمایه گذاری خارجی در این زمینه غافل شد. براین اساس به نظرمی رسد کاهش ارزش یکباره لیرترکیه و متعاقب ان افزایش تورم که باعث اعتراضات داخلی و کاهش محبوبیت اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه انجامید، به عنوان عامل فشار برای وادارکردن ترکیه به عادی سازی رابطه با رژیم صهیونیستی باشدتا از این طریق ائتلاف جدید این رژیم با مثلث امارات، عربستان و بحرین تکمیل شود. با این حال به نوشته روزنامه رای الیوم روی آوردن به سمت رژیم اشغالگر اسرائیل و تسلیم شدن در برابر تمام شرایط آن و پهن کردن فرش قرمز زیر پای رئیس آن، اقتصاد ترکیه را از بحران های آن نجات نخواهد داد و به بالا بردن میزان حمایت رأی دهندگان ترک از حزب حاکم در ترکیه در انتخابات آینده منجر نخواهد شد زیرا اشتباهات مرگبار دولت اردوغان، به ویژه سیاست های اقتصادی متزلزل و بحث برانگیز، مداخله نظامی در سوریه و پذیرش نزدیک به پنج میلیون آواره و مهاجر سوری، – که در حال حاضر با شرایط بسیار سختی ناشی از حملات نژادپرستانه علیه آن ها مواجه شده اند – و همچنین تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاست جمهوری، که تمام اختیارات و حلقه تصمیم گیری را در دست او قرار داده است؛ همه و همه در کاهش دستاوردهای حزب عدالت و توسعه نقش داشته است؛ حزبی که اردوغان ریاست آن را به عهده دارد و از سال ۲۰۰۲ تاکنون قدرت را در ترکیه در اختیار دارد.همچنین به نوشته رای الیوم اردوغان روابط خود را با تل آویو در برهه کنونی تقویت می کند که از نظر زمانی نیز اشتباه است چرا که در زمانی به سر می بریم که شکست های پی در پی دولت و ارتش اسرائیل در تمام جنگ های اخیر خود ، به ویژه جنگ «شمشیر قدس» با چشم خود می بینیم. جنگ شمشمیر قدس در ماه مه گذشته اسرائیل را بیش از ۱۱ روز از در سطح جهان منزوی کرد و بیش از ۶ میلیون شهرک نشین صهیونیست را به پناهگاه ها برد و قدرت رو به رشد محور مقاومت را هم از نظر سیاسی و هم از نظر نظامی به معرض نمایش گذاشت. ما نمی دانیم روابط رئیس جمهور ترکیه با جنبش مقاومت اسلامی فلسطین «حماس»، پس از این نزدیکی شتاب زده با رژیم اشغالگر اسرائیل چگونه خواهد بود. درست است که او به محور مقاومت حتی یک گلوله هم کمک نکرد ، چه رسد به موشک و فناوری هواپیماهای بدون سرنشین، اما او موفق شد در طول ۲۰ سال گذشته، رابطه ائتلافی ویژه و متمایزی با محور مقاومت فلسطین برقرار کند؛ حتی به آن اجازه داد تا فعالیت های سیاسی خود را در خاک ترکیه ادامه دهد و استانبول مقصد برگزیده فرماندهان و اعضای جنبش حماس شد. بنابراین آنچه ما را بر آن می دارد تا به تناقض در سیاست های اردوغان بیندیشم، شرط های اسرائیل است که از جمله پایان دادن به این حمایت هاست؛ چرا که نمی توان بین اسرائیل و حماس جمع کرد زیرا رژیم اسرائیل جنبش حماس را یک گروه تروریستی می داند. سیاست نزدیکی روابط با رژیم اشغالگر اسرائیل و قبل از آن با رژیم های مصر، عربستان سعودی و امارات – که پس از اقدام امارات در امضای قرارداد موسوم به «صلح ابراهیم» به منظور عادی سازی روابط با اسرائیل اردوغان تهدید کرد سفیر خود را از ابوظبی فرا می خواند – تأکید می کند که اردوغان منافع خود در باقی ماندن در قدرت را بر همه چیز ترجیح می دهد و ادعاهای او تنها در حد شعار است(رأی الیوم، ۱۴۰۰/۱۱/۰۸).