وقوع انقلاب اسلامی در ایران و بدنبال آن فرآیند بیداری اسلامی و پیدایش حرکت های اسلامی در ظرف جغرافیائی تمدن اسلامی تحت تاثیر سلسله قیام ها و حرکت های شیعی بوده که پس از فاجعه کربلا در نقاط مختلف شکل گرفتند. گذشته از آنکه یکی از سرچشمه های اصلی الهام و اندیشه و حرکت در انقلاب اسلامی ایران دریافت های انسان انقلابی در ایران امروز از عاشورا و درسهای تاریخی آن بوده است، به یاد داریم که حرکت اصلی انقلاب در مراسم تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷ شکل گرفت و یک از مهمترین شعارهای انقلاب اسلامی چنین بود:«نهضت ما حسینی است – رهبر ما خمینی است»[۱]
راهپیمائی های اربعین
اگر چه امویان حسین و یارانش را قتل عام کردند ولی ستیزش عباسیان که با شعار الرضا من آل الرسول حرکت خود را آغاز کردند در دشمنی با امام حسین و آرمانش و یادش اگر بیشتر از امویان نبود کمتر از آن نیز نبوده است. این تصادفی نیست که پنج امام اسلام بوسیله امویان و شش امام اسلام بوسیله عباسیان به شهادت رسیده اند و بسیاری از قیام های شیعی در زمان عباسیان رخ داده است.
در دوران عباسیان زیارت امام حسین یک نوع حرکت اعتراضی و انقلابی بشمار می آمد و در مقاطعی از تاریخ مجازات سنگینی برای زائران امام حسین در نظر می گرفتند در دوران معاصر مزار امام حسین بوسیله وهابیون تخریب گردید که از نو بازسازی شد در تمام طول قرون حرکت به سوی کربلا آشکار و پنهان تداوم داشته ولی سنت راهپیمائی اربعین بصورت یک حرکت اجتماعی درمیان همه کوشش ها وجوشش های انقلابی چهرۀ ویژه ای یافته است.
امروزه با سقوط نظام وابسته و استعماری بعث و آزادی نسبی مردم عراق راهپیمائی اربعین همه ساله با شکوه فراوان برگزار شده است و همه ساله جمعیتی بیش از بیست میلیون نفر زائر از سراسر جهان در مراسم راهپیمائی اربعین شرکت می نمایند.
در مجموع ویژگی های راهپیمائی اربعین را می توان چنین بر شمرد.
- مبداء راهپیمائی اربعین
مبداء بسیاری از راهپیمایان اربعین شهر نجف است. آنها ابتدا مزار امام علی(ع) را زیارت می کنند و سپس به سوی کربلا حرکت می نمایند. امام علی(ع) اولین امام اسلام پس از رحلت پیامبر است. او احیاگر نظام سیاسی امامت پس از پیامبر است و دومین امام اسلام پس از پیامبر بشمار می رود.
- مقصد راهپیمائی اربعین
مقصد راهپیمایان اربعین کربلاست. حسین،شهادت و کربلا سه واژه ای است که در طول دهها کیلومتر مسیر نجف به کربلا در ذهن هر راهپیمای اربعین تکرار می شود. اگر «قولو لااله الاالله تفلحو»[بگوئید که خدائی جز خدای یگانه نیست تا رستگار شوید!] ضرب آهنگ حرکت پیامبر از حرا تا غدیر بود ضرب آهنگ حرکت راهپیمایان اربعین از نجف تا کربلا چنین است: قومو کما قام الحسین تفلحو!![برخیزید همانگونه که حسین برخاست تا رستگار شوید]
- راهپیمایان از همه نژادها هستند
چیزی که در راهپیمائی اربعین دیده نمی شود تبعیض و عصبیت نژادی است. راهپیمایان از همۀنژادها هستند و هر ساله در مسیر امامت- از نجف تا کربلا- دوش بدوش هم به سو مزار حسین حرکت می کنند.
- راهپیمایان اربعین به همه زبان ها سخن می گویند
راهپیمایان اربعین در مسیر امامت از همه زبان ها هستند ولی در عین حال همه به یک زبان سخن می گویند. زبان حال آنها مشترک و زبان قال آنها متفاوت است ولی در کمال تفاهم و تعارف و هم اندیش قدم به قدم با هم در مسیر امامت حرکت می کنند.
- راهپیمایان اربعین از همه اقوام هستند
راهپیمایان اربعین از همۀاقوام هستند ولی همه از قوم حسین می باشند چیزی که در میان آنها مفهوم ندارد مرزهای اعتباری و صوری قومی است و آنچه معنا و مفهوم دارد وحدت سرشتی است که در اثر خودآگاهی و خداآگاهی بدست آمده است. بی دلیل نیست که شعار اصلی آنها چنین است: حب الحسین یجمعنا[ محبت حسین ما را با هم مجتمع و متحد کرده است]
- راهپیمایان اربعین از همۀقاره ها هستند
از پنج قاره آسیا،اروپا،آفریقا،آمریکا و اقیانوسیه راهپیمایان اربعین به مراسم راهپیمائی اربعین می آیند و در مسیر امامت-از نجف تا کربلا- به راهپیمائی می پردازند و در این راهپیمائی باهم همگرا می شوند.
- راهپیمایان اربعین از همه ملیت ها هستند
از تمام ملیت های جهان راهپیمایانی در مراسم راهپیمائی اربعین حضور دارند که گاهی پرچم کشور خود را نیز بردوش خود حمل می کنند.
- مبداء میل راهپیمایان اربعین فطرت آنهاست
دو دسته تمایلات زیستی و تمایلات سرشتی در انسان ها وجود دارد. انسان ها به دو گروه بزرگ شهوت گزین و فطرت گزین تقسیم می شوند. انسانهای شهوت گزین معمولا به تمایلات زیستی خود بیشترین بهاء را می دهند و اگر به تمایلات سرشتی توجه کنند این توجه در کمال ناخودآگاهی و ناخداآگاهی صورت می گیرد. آن ها به لذت های حسی بیشتر از لذت های عقلی و قلبی بها می دهند در حالیکه انسان های فطرت گزین در کمال خودآگاهی و خداآگاهی به تمایلات سرشتی خود بهاء می دهند و لذت های عقلی و قلبی برای آنها مهمتر از لذت های حسی است. انسان های فطرت گزین به راهپیمائی اربعین توجه ویژه دارند و به آن عشق می ورزند و در آن شرکت می کنند ولی شرکت در مراسمی نظیر راهپیمائی اربعین برای انسان های شهوت گزین بصورت اولیه ،موضوعیت ندارد.
- راهپیمایان اربعین انسان های امن هستند
راهپیمایان اربعین بدلیل«فطرت گزین بودن» انسان های امن هستند و مبداء میل در آنها فطرت آنهاست نه شهوت آنها و به همین دلیل راهپیمایان اربعین و راهپیمائی اربعین امن است. در شب اربعین جمعیت انبوهی-از زن و مرد- در بین الحرمین جمع می شوند بگونه ایکه از شدت فشار جمعیت به یکدیگر نفس انسان گاهی به شماره می افتد ولی یک مورد نگاه حرام و حرکت حرام و تماس حرام در آن جمعیت انبوه و متراکم دیده نمی شود در حالیکه از هر دو جنس زن و مرد از رده های سنی گوناگون افراد فراوانی در آن جمعیت فشرده و متراکم حضور دارند.
- راهپیمائی اربعین نمایش وحدت در عین کثرت است
اگر چه راهپیمایان اربعین از نژادها ،زبان ها ،اقوام،ملیت ها و قاره های مختلف هستند ولی همه با هم خواهر و برادر و همزبان و هموطن هستند زیرا همه عضو جامعه یاران حسین هستند و روح اصلی حرکت امت اسلام بشمار می آیند. آنها در همدلی و همراهی به همزبانی و همیاری رسیده اند و یک وحدت بی مانند را در راهپیمائی اربعین بنمایش می گذارند وحدت در کثرت و کثرت در وحدت.
- توحید سرچشمه وحدت حقیقی در راهپیمایان اربعین است
راهپیمایان اربعین خداباوری و خداخواهی را در مکتب حسین آموخته اند و با انگیزه الهی در دل و اندیشه الهی در سر و رفتار الهی در عمل به وحدت حقیقی در پویش فردی و اجتماعی با سایر اعضای جامعه یاران حسین که بارزترین مصداق امت محمد هستند رسیده اند.
- عبور از کثرت
کثرت ویژگی توجه به پوسته جامعه بشری و وحدت نتیجه تمرکز بر هسته سرشت الهی انسان است. جامعه راهپیمایان اربعین از کثرت گذشته اند و پوسته رنگ،نژاد و زبان و قومیت و ملیت را پشت سر نهاده ،و به هسته سرشت الهی خود متوجه شده اند و در توحید نظری و توحید عملی به وحدت اجتماعی بصورت حقیقی رسیده اند.
- راهپیمایان اربعین و میزبانان آنها ایثار گرند
یکی از ویژگی های جامعۀ یاران حسین ایثارگری است و حسین معلم بزرگ ایثار در تاریخ بشر است . راهپیمایان اربعین و همه کسانیکه در برگزاری این راهپیمائی پر شکوه شرکت می کنند اهل ایثار ،فداکاری و از خود گذشتگی هستند. دیده می شوند عراقیانی که خانۀ خود را می فروشند تا پول آن را خرج راهپیمایان اربعین کنند. و بدین صورت است که در طول مسیر امامت در راهپیمائی اربعین همه چیز – از جا و وسایل خواب تا آب و غذا- رایگان است.
- راهپیمائی اربعین مظهر کامل مشارکت عمومی است
راهپیمائی اربعین تجلی گاه مشارکت عمومی در امور اجتماعی بر اساس انگیزه رحمانی-ونه شیطانی-است. در سرتاسر مسیر از نجف تا کربلا بطول ده ها کیلومتر موکب زده اند و بصورت رایگان از راهپیمایان استقبال می کنند. در سرتاسر مسیر به مردم غذا،نوشابه و آب می دهند و همه رایگان.پسر جوانی را می بینید که یک طبق خرما بروی سرش گرفته و به حالت نیمه خیز روی زمین بی حرکت نشسته تا هر رهگذری هرچقدر که نیاز دارد خرما بردارد و بخورد و همه رایگان.دختر پنج ساله ای را در میان راهپیمایان می بینید که جعبه دستمال کاغذی بدست گرفته تا هر راهپیما اگر احتیاج دارد یک یا چند برگ بردارد و مصرف کند و یا دختر چهار ساله ای را می بینید که عطر بدست گرفته و لباس راهپیمایان را عطر آگین می کند و همه رایگان. در طول مسیر کسانی را می بینید که از شما تقاضا می کنند که کفش شما را واکس بزنند و یا پای شما را بشویند و یا بدن شما را ماساژ بدهند و همه رایگان من در راهپیمائی اربعین در تمام مسیر یک گدا و یا یک سوداگر و یا یک جیب بر ندیدم !حیرت انگیز است!چه می شد اگر همه جوامع در همه طول زمان چنین می شدند. چه می شد اگر ثواب انگیزه اصلی ما در زندگی ما می شد نه سود.
- راهپیمائی اربعین مظهر امکان پذیری جامعه جهانی طراز قرآن است
وقتی مبداء نجف باشد و مقصد کربلا یعنی وقتی سرآغاز کار با ولایت باشد و سرانجام آن با عشق به شهادت و وقتی که همه به هم به خاطر خدا و در راه علی و حسین براساس دستور خدا و پیام پیامبر[قرآن مجید و سخن و سیرۀنبوی] عشق بورزند و همه قربه الی الله به یاری یکدیگر برخیزند جامعه طراز قرآن بوجود می آید. راهپیمائی اربعین بروشنی به همه این پیام را می دهد که ایجاد جامعه طراز قرآن کاملا امکان پذیر است. آنها که عامدانه و خصمانه و بقصد تخریب بنیادهای جامعه اسلامی انگیزه اقتصادی را در امور اجتماعی جانشین انگیزه اعتقادی کرده اند-در هرزمان و در هر مکان- بخدا و پیامبرش خیانت نموده اند.
- راهپیمایان در هر قدم به حسین می اندیشند
در تمام طول مسیر امامت راهپیمایان به حسین می اندیشند و هر قدم که بر می دارند او را فرایاد خود دارند یعنی هزاران بار یاد حسین می کنند و به سوی مزار حسین حرکت می کنند و این یعنی تمرین حسینی زیستن و حسینی ایستادگی نمودن و در راه آرمان های حسین به نسبت ظرفیت وجود خود،آمادۀفداکاری بودن.
- راهپیمایان به محمد و سایر امامان اسلام عشق می ورزند
امام خودآگاه ترین و خداآگاه ترین انسان است . امام معصوم خود را کاملا بر اساس الگوی صفات ربوبی ساخته است. او در مدیریت هیجانات درونی خود بوسیله تقوا تواناترین و در امور فردی و اجتماعی به احکام الهی داناترین و در دآوری و عمل از همه عادلترین و به مردم از همه لطیف ترین و در راه خدا از همه خلاق ترین و در مسیر بندگی الهی از همه پیشتاز ترین و در نتیجه بخدا از همه نزدیکترین و به خدا از همه عاشق ترین است. به همین دلیل عشق به نخستین امام اسلام [ حضرت رسول صل الله علیه و آله] و سایر امامان و اهل بیت پیغمبر- که درود خدا بر تمامشان باد- به معنی عشق به خداست. کسانیکه دشمن پیامبر و اهل بیت او هستند دشمن خدا هستند ولو اینکه شب و روز از توحید دم بزنند.
- راهپیمایان اربعین عاملان به قرآن هستند
وقتیکه می بینید در راهپیمائی اربعین و در میان راهپیمایان اربعین،دروغ نیست و صداقت هست. دنیا طلبی نیست و خدا پرستی هست،بی عفتی نیست و پاکدامنی و طهارت چشم و تن و دل هست ،ریا نیست و صفا هست و خود خواهی نیست و فداکاری هست،صفات شیطانی نیست و صفات رحمانی هست به این نتیجه روشن می رسید که راهپیمایان اربعین در تمام طول مسیر امامت- از نجف تا کربلا- عاملان به قرآن هستند و در این حقیقت هیچ شکی نیست و ای کاش همیشه در طول زندگی خود نیز عامل به قرآن باشیم و یا عامل به قرآن بشویم.
- بین الحرمین مقصد نهائی و مقام انسانی راهپیمایان اربعین است
سرانجام راهپیمایان اربعین به بین الحرمین می رسند. بین مزار امام حسین و برادرش عباس.یک رهبر و یک پیرو ولی هردو نمونه برای ایجاد جامعه طراز قرآن.تو اگر امام معصوم نمی توانی باشی-که نمی توانی- بکوش مثل عباس پیرو امام معصوم و فدائی راه او باشی. این کار را که می توانی کرد.دربین الحرمین راهپیمائی اربعین به صورت روشن و قطعی به دو دلیل قاطع می رسد: امام و پیرو راستین او. شگفت آور آنکه اول مزار عباس را زیارت می کند و سپس به زیارت مزار حسین می رود و در این حرکت نخست به عباس می گوید من باید و می خواهم و باید بخواه مثل تو باشم و بعنوان یک عضو امت به وظایفی که در مقابل امام دارم عمل کنم و سپس در مقابل قبر حسین می ایستد می گوید من آمده ام و آماده ام بگو که فرمانت را با قطره قطره خونم-عباس وار-به اجرا در آورم.بدین ترتیب به یک حقیقت بزرگ اشاره می کند که بدون امت سازی نمی توان به نظام امامت رسید.
- راهپیمایان اربعین همراهان حسین در یک ماموریت الهی برای تاریخ بشرند
حسین در کربلا به تنهائی ایفای نقش نکرد همه یاران شهیدش از حر تا حبیب و از جون تا عون و همه اهل بیت اسیرش -از زینب تارقیه- در این نقش جاویدان شریک بوده اند و در طول تاریخ هرکس که در راه حسین قدمی برداشته در حقیقت با نقش حسین همراهی کرده و به نسبت خود در آن شریک شده است و امروز راهپیمایان اربعین دارند یک نقش حسینی را در تاریخ ایفا می کنند و به پیروزی استراتژی دوم پیامبر در تاریخ و تاسیس جامعۀ جهانی طراز قرآن کمک می کنند.
- تمدن غرب بر اساس اصالت سود،اصالت سرمایه و….نهاده شده
تمدن غرب بر اساس اصالت سود،اصالت سرمایه،اصالت نفع شخصی،اصالت شناخت حسی ،فردپرستی،واصالت لذت حسی بنا نهاده شده و فلسفۀ غرب توجیه کنندۀچنین ارزشهائی است ولی در راهپیمائی اربعین با اصالت ثواب و پاداش اخروی و اصالت شناخت قلبی در طول شناخت عقلی روبرو هستیم. بعبارت دیگر راهپیمائی اربعین عملا خط بطلان بروی تمدن ،فلسفه و ارزشهای غرب کشیده و دریچه ای بروی دنیائی نوین و جدید گشوده است.
—————————————————————————————————————————————————————————————–
[۱] – گذشته از ایران و جهان تشیع امام حسین تاثیر شگفت آوری برنخبگان جهان از نقاط مختلف داشته است و نظیر مهاتما گاندی،محمدعلی جناح ،چارلزدیکنز،ادوارد براون،فردریک جمس،ل.م.بوید،واشنگتن ایروینگ،توماس ماساریک، ماریین،عایشه بنت الشاطی،لیاقت علی خان،جرج جرداق،عباس محمدعقاد،احمد محمود صبحی،گیبون،نیکلسون،میر پرسی سایکس،تاملاس توندون،محمدزغلول،طه حسین،عبدالحمید جوده السمار،علامه طنطاوی،العبیدی و….از هند و پاکستان و انگلیس و آمریکا و آلمان و مصر و لبنان و سوریه و….. در ستایش او دست به قلم برده اند و از تاثیر او بر تاریخ سخن گفته اند. نگاه کنید به :جواد محدثی:فرهنگ عاشورا،نشر معروف،قم،چاپ دوازدهم۱۳۸۷،ص۳۰۷-۳۰۱