اسفندیار قره‌باغی (۱ بهمن ۱۳۲۲ – ۱۷ آذر ۱۴۰۱) خواننده و آهنگساز ایرانی است او از کودکی به موسیقی علاقه نشان داد و در سال ۱۳۳۸ وارد هنرستان موسیقی تبریز شد. قره‌باغی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در ارکستر اپرای تهران سولیست باس بود. او پس از انقلاب یکی از نخستین خوانندگان سروده‌های انقلابی مانند «آمریکا، آمریکا، ننگ به نیرنگ تو» بود.
زندگی نامه
بگزارش ویکی پدیا:قره باغی در ۱ بهمن ۱۳۲۲ در کوچه قره‌باغی‌های محلّه خیابان تبریز به دنیا آمد. او فرزند «قلی خان سالار»، مشهور به «ساری قلی خان»، از طنزپردازان بنام آذربایجان بود. او پس از گذراندن دوره اول متوسطه در دبیرستان بدر تهران، به تبریز مراجعت کرد و از سال ۱۳۳۸ وارد هنرستان موسیقی گردید و در خرداد ماه سال ۱۳۴۳ فارغ‌التحصیل و به عنوان معلم موسیقی در مدارس کرمانشاه به استخدام وزارت فرهنگ درآمد. اواخر سال ۱۳۴۸ به تهران منتقل و در گروه اپرای تهران مشغول گردید، ضمن خوانندگی در گروه کُر اُپرای تهران پس از عزیمت و بازگشت از ایتالیا، با عنوان سولیست باس اُپرای تهران، نقش‌های بسیاری را در اجراهای مختلف عهده‌دار شد.
قره‌باغی دارای مدرک معادل دکترای آواز کلاسیک (درجه ۱ هنری) از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. ترومپت، ساز تخصصی اوست ولی با پیانو و ویولن نیز آشنایی دارد. به طوریکه در کنار آموزش آواز، سال‌ها به تدریس این سازها نیز پرداخته‌است. قره باغی پس از انقلاب اسلامی، در سازمان صدا و سیما به همکاری با واحد موسیقی سازمان درآمد و در زمینه سرودهای انقلابی فعالیت نمود. در مدت هشت سال جنگ، بیش از هشتصد سرود ساخت و در ایفای سلو و گروه کُر آن‌ها نقش مهمی داشت.که عموما آثاری بزرگ و فخیم بوده اند.
رهبری گروه کُر تالار وحدت، رهبری گروه کُر صدا و سیما، رئیس مرکز سرود و آهنگهای انقلابی، ریاست کمیته آواز کلاسیک خانه موسیقی، مسئول موسیقی رادیو و نایب رئیس کانون هنرمندان ایران از جمله سوابق مسئولیتی او محسوب می‌شود.
اسفندیار قره‌باغی در چند فیلم هم به عنوان خواننده، نوازنده یا بازیگر حضور داشته‌است که معروف‌ترین آن‌ها در مقام بازیگر، بازی در فیلم سینمایی صمد و فولادزره‌دیو (۱۳۵۱) در کنار پرویز صیاد بود. همچنین وی سال‌ها در هنرستان هنرهای زیبای میرک و موسیقی تبریز به تدریس رشته و دروس موسیقی پرداخته بود.
یکی از اجرای های رادیویی وی در سال ۱۳۵۰ سرود ای ایران بود که با همکاری ارکستر بزرگ رادیو تلویزیون ملی ایران با رهبری فرهاد فخرالدینی انجام گرفت. او در سال‌های اخیر قطعاتی حماسی با عنوان‌های سمفونی ارس و سمفونی خلیج فارس را آهنگسازی کرده و خوانده‌است. اما بی‌تردید اثری که بیش از هر کار دیگر او، از صدا و سیمای ایران پخش شده، سرود آمریکا، آمریکا، ننگ به نیرنگ تو با صدای اوست که موسیقی آن را احمدعلی راغب ساخته و شعر آن را حمید سبزواری سروده‌است. وقتی چهل سال بعد از او در مورد خواندن این سرود سؤال شد جواب داده بود: «من از این بابت نه پشیمان هستم و نه به حرف‌های دیگران [ احتمالا منظور او علاقمندان به سلطه آمریکا] توجه می‌کنم. شاید در نگاه عده‌ای منفور باشم و از من خوششان نیاید، اما من مملکتم را دوست دارم و عاشق کشورم هستم.
پرسشی که مطرح است این است آیا نسل جوان کشور ما با آثار اسفندیار قره باغی بعنوان یک هنرمند بزرگ و شخصیت هنری او باندازه یک فوتبالیست مشهور اروپائی آشنائی دارد؟به عنوان مثال اسفندیار قره باغی را بیشتر می شناسد یا رونالدو را؟ چرا؟ نظر شما چیست؟ چه کسی و یا چه کسانی باید بیشتر در این زمینه پاسخ بدهند؟
این بنده خدا را یکی دو دفعه تو تلویزیون دیدم اصلا هم فکر نمی کردم تحصیلات آکادمیک داشته باشه
منم اصلا نمی شناختمش خدا رحمتش کنه تیپش که خوب بوده
همین که از نوادگان قاجار بوده باحاله هر چند که شاه قاجار مالی نبود خب معلومه که کی مقصره دیگه این که پرسیدن نداره وازارت ارشاد و رادیو تلویزیون مقصر هستند
مشخص است که از همه مسئولتر وزارت ارشاده امثال ایشون متاسفانه زیاد هستند
با نظر روح انگیز موافقم
جوانان ما متاسفانه بزرگان شعر و ادب و هنر ما را هم نمی شناسند چه برسد به آقای قرباغی را
اسفندیار قره باغی در کنار احمد راغب،فریدون شهبازیان و حمید شاهنگیان از بزرگترین هنرمندان و آهنگسازان تاریخ ایران هستند.
اسفندیار قره باغی همیشه برای ما یک اسطوره موسیقی است