صف بندی جدید بر له یا علیه آشکار سازی روابط با رژیم صهیونیستی: چشم تل آویو به ریاض ؛ امتداد پس لرزه های بازی های جام جهانی قطر تا قلب پارلمان عمان

مقدمه و طرح مساله

زمانی که بنای دور جدید عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عربی در اواخر دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت امریکا گذاشته شد، تلاش دیگری صورت گرفت مبنی بر اینکه به اختلافات داخلی میان دولت های عربی در حوزه خلیج فارس هم پایان داده شود تا بلکه همگی آن ها در کنار این رژیم قرار گیرند. این خوش بینی گرچه در چند سال اول محتمل به نظر می رسید اما با گذشت زمان مشخص شد که اولا مقاومت های جدی در دیگر کشورهای عربی در حوزه خلیج فارس  برای پیوستن به جرگه دولت های نوسازشکاروجود دارد و دوم اینکه ملت های عرب هم سکوت خود را شکسته و در حمایت از مردم فلسطین و مخالفت با روند عادی سازی روابط وارد عرصه شده اند. نقطه شروع این تحول را می توان بازی های جام جهانی قطر دانست که در جریان آن هم قطر علیرغم تلاش های آشکار و پنهان اسرائیل و اعمال فشار امریکا وارد جرگه دولت های نوسازشکار نشد و فریب میزبانی این بازی ها را نخورد و هم اینکه ملت های عرب از فرصت این بازی ها استفاده کردند و نیت خود را در خصوص پروژه عادی سازی  روابط میان دولت های عرب و کشورهای عربی اشکار کردند.

در واکنش به این تحول، مسئولان صهیونیستی به چند تلاش جدید دست زدند : نخست اینکه با سفرهای پی در پی به بحرین و امارات کوشیدند به رهبران این دو کشور اعتماد به نفس بدهند تا تحت تاثیر فضای ناشی ازادامه مخالفت های مردمی جا خالی ندهند و دوم اینکه به انحآء مختلف کوشیدند درباره گسترش دامنه عادی سازی روابط با عربستان اطمینان خاطر ایجاد کنند. در مقابل، در محور مخالف سازش چند تحول دیگر رخ داد نخست اینکه مردم مغرب در دومین سالگرد امضای توافقنامه موسوم به ابراهیم در ۳۰ شهر تظاهرات اعتراض آمیز برگزار کردند و دوم اینکه مجلس شورای عمان در اقدام غافلگیرکننده و برخلاف تصور رژیم صهیونیستی با اصلاح فرمان سلطنتی ۱۹۷۲ دامنه تحریم ها را علیه برقراری روابط با اسرائیل گسترش داد و هرگونه رابطه را اعم از حقیقی و مجازی و در هر سطح جرم اعلام کرد.

مجلس شورای عمان سنگ بزرگ جلوی عادی سازی روابط با اسرائیل انداخت

درحالی که  تل آویو می خواست مسقط را وارد جرگه دولت های نوسازشکار بکند، مجلس شورای عمان داشتن هر نوع رابطه با رژیم صهیونیستی را ممنوع و جرم اعلام کرد.

مجلس شورای عمان تحریم ها را علیه رژیم صهیونیستی افزایش داد

مجلس شورای عمان به اصلاح بند اول قانون تحریم رژیم اسرائیل رای داد تا هرگونه ارتباط ورزشی، فرهنگی یا اقتصادی را شامل شود. این اصلاحیه همچنین ارتباط شخصی یا آنلاین با صهیونیست‌ها را ممنوع کرده است. این اصلاحیه اکنون برای رای گیری نهایی در کمیته قانونی مجلس به بحث گذاشته می‌شود.

به گفته محمد بن إبراهیم الزدجالی، رئیس کمیته قانون گذاری و حقوقی مجلس شورای عمان پیشنهاد اصلاح ماده یک فرمان سلطنتی درباره تحریم «اسرائیل» توسط هفت نماینده مطرح شده است.

سلطان قابوس، پادشاه فقید این کشور، فرمان پادشاهی شماره ۹/۷۲ را  در سال ۱۹۷۲درباره تحریم رژیم صهیونیستی صادر کرده بود. این قانون در شکل کنونی خود، افراد و شخصیت‌های عمومی را از معامله با رژیم صهیونیستی منع می‌کند.

درماده اول  این قانون آمده است:  انعقاد هرگونه قرارداد تجاری، مالی با هر ماهیتی  توسط افراد حقیقی و حقوقی با سازمان ها و افراد اسرائیلی و وابسته به آن در هرکجایی که اقامت داشته باشند، ممنوع است. این قانون در مورد شرکت ها و تاسیسات ملی و خارجی که در اسرائیل دارای منافع و شعبه و نماینده هستند نیز براساس حکم وزارت اقتصاد  ساری و جاری است ».

به گفته یعقوب الحرثی نایب رئیس مجلس شورای عمان در متن قانون قبلی هر نوع تعامل با رژیم صهیونیستی چه توسط افراد حقیقی و چه حقوقی ممنوع اعلام شده است، اما پیشنهاد دهندگان اصلاحیه قانون، نظر به تحولات حاصل شده در ساختار جهانی چه در بعد فن‌آوری و چه فرهنگی، اقتصادی و وروزشی، پیشنهاد کردند، متنی در برگیرنده قطع هر نوع روابطی چه اقتصادی و چه ورزشی و فرهنگی در قانون گنجانیده شده و هر نوع تعامل به هر وسیله چه در فضای واقعی و چه مجازی و الکترونیکی و غیره هم جرم تلقی شود.

با مصوبه پارلمان عمان مسیر هوایی اسرائیل به آسیا همچنان مسدود باقی می ماند

یکی از اهداف رژیم صهیونیستی ازعادی سازی روابط با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس این  است که از حریم هوایی این کشورها استفاده کند تا راه خود را به مقصد کشورهای آسیایی کوتاه کند. به همین دلیل دو سال قبل از اینکه اولین توافقنامه موسوم به ابراهیم در سال ۲۰۲۰ میان اسرائیل و امارات امضاء شود نتانیاهو طی سفری به مسقط و دیدار با سلطان قابوس پادشاه وقت عمان مسئله روابط دو کشور را پیش کشید .

علت این مسئله این است که در صورت برقرار نشدن روابط میان عمان و رژیم صهیونیستی،  این رژیم حتی در صورت برقراری روابط با عربستان هم نخواهد توانست از مزیت هوایی این کشور برای کوتاه کردن مسیر هوایی خود به آسیا استفاده کند. البته  عربستان قبل از عادی سازی روابط خود با اسرائیل اجازه پرواز هواپیماهای اسرائیلی را از فضای خود صادر کرده است و پروازهای هوایی رژیم صهیوینستی به بحرین و امارات از فضای عربستان صورت می گیرد اما همچنان مسیر آن به سمت آسیا مسدود است. درهمین ارتباط، رسانه‌های رژیم صهیونیستی مهر ماه گذشته از لغو بیش از ده پرواز به هند به دلیل مخالفت عمان با عبور هواپیماهای صهیونیستی از آسمان این کشور خبر دادند.

عوامل موثر بر مصوبه مجلس شورای عمان در تشدید تحریم ها علیه رژیم صهیونیستی

به نظرمی رسد چند عامل در مصوبه مجلس شورای عمان در افزایش و گسترش تحریم ها علیه رابطه با رژیم صهیونیستی موثر بوده است:

نخست اینکه در جریان بازی های جام جهانی قطر مشخص شد که افکار عمومی جهان عرب و جهان اسلام و حتی افکار عمومی مردم کشورهایی که وارد جرگه دولت های نوسازشکار موسوم به توافقنامه ابراهیم پا گذاشته اند به شدت با این روند مخالف هستند و به نظر می رسد پارلمان عمان این پیام را گرفته است؛

دوم اینکه با پیروزی احزاب دست راستی در فلسطین اشغالی و تشکیل افراطی ترین و نژادپرست ترین دولت در تاریخ این رژیم که برنامه های همچون اشغال کامل کرانه باختری و اخراج فلسطینی های ساکنان آن و یا تخریب مسجد الاقصی را در دستور کار دارند هیچ بهانه و توجیهی برای برقراری روابط با رژیم صهیونیستی باقی نمانده است. زمانی که امارات به عنوان اولین دولت نوسازشکار وارد این جرگه شد چنین توجیه کرد عادی سازی رابطه منوط و مشروط به توقف شهرک سازی در کرانه باختری است اما اکنون دولتی در فلسطین اشغالی تشکیل شده که تنها به توسعه شهرک سازی بسنده نمی کند بلکه در پی الحاق این منطقه و کوچ اجباری ساکنان است و سناریوی همانند جنگ ۱۹۴۸ را در سر دارد.

شوک جنبش فراگیر ضد عادی سازی روابط بر پروژه های نیمه تمام عربستان

از زمانی که بن سلمان در عربستان قدرت را تصاحب کرده پروژه های  بلندپروازانه ای را به مرحله اجرا گذاشته است که برخی از آن ها مانند ” نئوم” جنبه داخلی دارد اما برخی دیگر مانند خرید جزایر تیران و صنافیر از مصر در جهت تکمیل پروژه نئوم جنبه خارجی دارد. با توجه به اینکه رژیم صهیونیستی به دلیل امضای توافقنامه کمپ دیوید با مصر یک پای این معامله محسوب می شود لذا می توان گفت که اولا به طور خزنده و نامحسوس عادی سازی روابط میان تل آویو وریاض شروع شده و دوم اینکه این رژیم با توجه به ارتباط میان معامله جزایر تیران و صنافیر با پروژه نئوم یک پای این پروژه هم محسوب می شود. اما همه این برنامه ریزی ها با این پیش فرض شروع شده که عادی سازی روابط با اعراب تمام شده و برگشت ناپذیر است اما در صورتی که جنبش ضد عادی سازی این روند را برگشت پذیر کند همه برنامه ریزی ها به هم می ریزد.

ایجاد وقفه در واگذاری جزایر تیران و صنافیر به عربستان

ملاحظات مصر درباره ایجاد دوربین های نظارتی بعد از خروج نیروهای ناظر سازمان ملل و همچنین تلاش های قاهره برای وادار کردن امریکا به پرداخت کامل کمک های سالیانه خود به مصرعامل این وقفه بوده است.

مثلث آمریکا، اسرائیل و عربستان حساب خاصی روی واگذاری جزایر تیران و صنافیر باز کرده اند

رژیم صهیونیستی به عادی سازی روابط با دولت های نوسازشکار قبل از توجه به  حقوق مردم فلسطین به عنوان فرشته نجات برای خود نگاه می کند و در تلاش است عربستان را به هر طریق ممکن وارد این جرگه بکند و از واگذاری جزایر صنافیر و تیران به عربستان به عنوان فرصتی در این زمینه نگاه می کندو برای اجرای این توافق تلاش می کند.

عربستان هم از بدست گرفتن حاکمیت جزایر تیران و صنافیر ظاهرادرتلاش است ازموقعیت آن ها برای تکمیل و تحقق اهداف اقتصادی  پروژه نئوم در ساحل دریای سرخ استفاده کند ضمن اینکه این جزایراز اهمیت نظامی فوق العاده نیز برخورداراست.غرب از انتقال حاکمیت این جزایر به عربستان حمایت می کند زیرا موقعیت ژئوپلتیک این جزایر از یک طرف وساختار سیاسی و اجتماعی مصر از طرف دیگر ،غرب رانگران آینده کرده است.

دولت بایدن  هم که دستاورد مشخصی در سیاست خارجی نداشته است در تلاش است از اجرای توافق واگذاری جزایراستراتژیک  تیران و صنافیر به عربستان درراستای تقویت عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی نوسازشکار استفاده کند.

برهمین اساس به نوشته وبگاه امریکایی آکسیوس که خبر تعلیق روند انتقال جزایر تیران و صنافیر را منعکس کرده ،  جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید در جریان برگزاری اجلاس سران امریکا و افریقا در واشنگتن با عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر دیدار کرد و در این دیدار مساله انتقال مالکیت جزایر را مطرح و بیان کرد که جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا خواستار اجرای این توافق است.

دراین میان دولت مصردر پی این است که از تعلیق واگذاری به عنوان اهرم فشار بر دولت بایدن برای پرداخت کامل کمک های سالیانه امریکا به مصر استفاده کند. دولت بایدن با توجیهات حقوق بشری ۱۰  درصد از کمک های سالانه  امریکا به مصر را کم کرده است. این کمک ها سالانه به یک میلیاردو ۳۰۰ میلیون دلار می رسد.واقعا وطن فروشی کار دشواری است و معلوم نیست عواقب سیاسی و اجتماعی آن برای عبدالفتاح السیسی چه خواهد شد.

موقعیت ژئوپلتیک، ژئو استراتژیک و ژئواکونومیک جزایر تیران و صنافیر

تیران با ۸۰ کیلومتر مربع مساحت و صنافیر با ۳۳ کیلومتر مربع مساحت، دو جزیره «راهبردی» دریای سرخ به شمار می‌روند. این دو جزیره، مشرف بر تنگه تیران هستند که یک گذرگاه دریایی راهبردی به بنادر عقبه در اردن و ایلات در فلسطین اشغالی محسوب می‌شود.

عربستان سعودی ، اردن ، رژیم صهیونیستی و مصر کشورهای حوزه خلیج عقبه را تشکیل می دهند. کشورهای عربستان و مصر در دو طرف تنگه تیران قرار دارند .

این دو جزیره از آن جهت که تنگه تیران تنها دسترسی فلسطین اشغالی از خلیج عقبه به دریای سرخ است و نقش مهمی در تبادلات تجاری رژیم صهیونیستی ایفا می کند از اهمیت خاصی برخوردار است .

همچنین این دو جزیره نزدیکترین مکان به شهر استراتژیک و مهم شرم الشیخ است و نیز با قرار گرفتن در ورودی کانال سوئز و تملک آن توسط ریاض، امکان تهدید کانال سوئز و مسدود کردن خلیج عقبه از سوی سعودی را در پی دارد.شرم الشیخ یکی از بزرگترین مراکز تفریحی است که  شیوخ عرب و گردشگران اروپائی از آن استفاده می کنند و در آن همه گونه وسایل عیش و نوش برای آنها فراهم است.

این جزایربه دلیل اهمیت استراتژیک خود مورد توجه عربستان سعودی قرار گرفته است ، زیرا این دو جزیره در تنگه تیران و مشرف به ساحل شرقی سینا مصر و منطقه شرم الشیخ و منطقه رأس الحمید قرار دارد که در ساحل غربی منطقه تبوک عربستان واقع شده است و این دقیقا همان منطقه ای است که برای اجرای پروژه نئوم در نظر گرفته شده است وادعا می شود که قرار است بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در ان صورت گیرد.

واگذاری جزایر تیران و صنافیربه نام عربستان به کام رژیم صهیونیستی 

قرارداد واگذاری جزایر تیران و صنافیر در ازای دریافت سالانه دو میلیارد دلار کمک مالی و تأمین ۲۵ درصد نفت مورد نیاز مصر از جانب عربستان، همزمان با سفر بن‌سلمان به قاهره در سال ۲۰۱۷ امضا شد. در سال ۲۰۱۸ پارلمان و دادگاه عالی مصر آن را با وجود اعتراضات مردمی و مخالفت نخبگان و بزرگان مصر به تصویب رساند

این قرارداد باعث «احداث مسیر جدید ارتباطی برای رژیم‌صهیونیستی» از دریای سرخ تا دریای مدیترانه از طریق کندن کانال جدیدی که خلیج عقبه را از بندر ایلات به دریای مدیترانه متصل می کند، خواهد شد؛ چیزی که تل‌آویو همیشه به دنبال آن است، ولی به علت حاکمیت مصر بر تنگه تیران و لزوم عبور کشتی‌های مایل به عبور از مسیر جدید از آب‌های سرزمینی مصر، عملاً غیرممکن شده بود.

تردد آزاد و بدون هرگونه بازرسی کشتی‌های جنگی رژیم‌صهیونیستی» از تنگه تیران و مناطقی که تا پیش از این جزو آب‌های سرزمینی مصر محسوب می‌شدند، دستاورد دیگر برای رژیم‌صهیونیستی است و قدرت مانورآن را در دریای سرخ و مدیترانه افزایش می‌دهد.

نتیجه گیری

برخلاف آن چه معماران پروژه  جدید عادی سازی روابط میان کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی در سر داشتند که این پروژه به محور غالب در منطقه تبدیل شود اما محور جدیدی علیه آن در حال شکل گیری است که هرچند نقطه شروع آن بازی های جام جهانی قطر بود اما به آن محدود نشده و هر روز گستره جدیدی می یابد که فاز جدید آن را می توان در پارلمان عمان مشاهده کرد که سنگ بزرگی را جلوی عادی سازی روابط انداخت و امیدهای رژیم صهیونیستی را در کوتاه کردن مسیر پروازهای خود به سمت آسیا نقش بر اب کرد چراکه حتی در صورت عادی سازی روابط میان عربستان و رژیم صهیونیستی  این رژیم نخواهد توانست از حریم هوایی عمان استفاده کند. این  رژیم برای اینکه بتواند عربستان را وارد دولت های نوسازشکار بکند به اقدامات گسترده ای دست زده است و یکی از این اقدامات مهیا کردن واگذاری جزایر تیران و صنافیر به عربستان از طریق تشویق دولت مصر به این  کار بود تا بدین وسیله هم باب گفتگو میان دو طرف باز شود و هم اینکه این رژیم از مزایای آن چه در عرصه های نظامی و راهبردی و چه اقتصادی و تجاری منتفع شود و همه این برنامه ریزی ها با فرض  پیشبرد  دور جدید  عادی سازی روابط میان این رژیم و کشورهای عربی صورت گرفته است و حال اگر در این روند مانعی ایجاد شود همه برنامه ریزی ها بر باد می رود.