آتش بس اعلام شده در جنگ یمن پس از چند بار تمدید اکنون در شرایط برزخی قرار گرفته است و تلاش های پیگیر و میانجیگری هیات عمانی و سفرهای متعدد آن به صنعاء و ریاض و گفتگو با نمایندگان دولت ملی صنعاء و انصار الله برای استمرار آتش بس میان دولت صنعاء و کشور سعودی ادامه دارد و خبرهای متناقضی از رسیدن به توافق به گوش می رسد. آیا این تلاشها با توجه به تحولات گستره داخلی،منطقه ای و بین المللی به نتیجه خواهد رسید یا جنگ میان دو طرف از سر گرفته خواهد شد؟.
جنگ عربستان و ائتلاف عربی بر ضد یمن که در سال ۲۰۱۵ آغاز شد و همچنان ادامه دارد به گفته سازمانهای بین المللی یکی از بزرگترین فجایع جامعه بشری بعد از جنگ دوم جهانی به شمار می رود که متاسفانه تا کنون حدود صد و پنجاه هزار کشته ، بیش از نیم میلیون زخمی و معلول بر جا گذاشته است و به ویرانیهای گسترده در زیر ساختهای یمن منجر شده است. در این جنگ نابرابر صد هزار کودک یمنی زیر ۵ سال بر اثر گرسنگی یا بیماری جان خود را از دست داده‌اند و صدها هزار نفردیگر نیز به علت سوء تغذیه دچار بیماری های مختلف شدند.
بخش وسیعی از زیر ساخت های بهداشتی،اموزشی و اداری یمن در این جنگ به علت گستردگی بمباران ها به کلی ویران گشت و یا نیاز به بازسازی دارد. در هشت سال گذشته جنگ چهار نماینده از طرف دبیر کل سازمان ملل برای حل بحران در یمن تعیین شدند اما به گفته صنعاء به علت حمایت و طرفداری از تجاوز عربستان موفق به انجام کاری نشدند. عمان در طول این هشت سال تلاش داشت تا این جنگ ویرانگر متوقف شود اما به دلایل مختلف این اتفاق نیفتاد تا اینکه درسال گذشته پیشنهاد آتش بس مورد موافقت دو طرف قرار گرفت و در چند دوربرای چند ماه نیز تمدید شد. در حال حاضر دولت عمان در وقت اضافه تلاش دارد با تمدید مجدد آتش بس از سرگیری مجدد جنگ جلوگیری کند. در این گفتگوها دولت صنعاء اعلام کرده که بسیاری از بخشهای توافق آتش بس اجرا نشده و به همین علت محمد عبد السلام عضو دفتر سیاسی انصار الله و نماینده دولت صنعاء اعلام کرده که اگر سه خواسته اصلی انسانی آنها شامل پرداخت حقوق کارکنان از درآمدهای فروش نفت یمن، گشایش کامل فرودگاه صنعاء و برداشتن محاصره بندر حدیده تحقق نیابد صنعاء جنگ را به سرعت از سر خواهد گرفت.
منابع موثق خبری اعلام کردند که در سومین سفر هیئت عمانی به صنعاء یک هیئتی از دولت سعودی آنها را همراهی کردند و در گفتگوها به صورت مستقیم شرکت داشتند و خبرهایی از پذیرش این سه خواسته از سوی ریاض مطرح شد. روز بعد وزیر خارجه عربستان در داووس سویس اعلام کرد که ریاض تنها بررسی این موضوعات را پذیرفته است و گفتگو همچنان ادامه دارد. اگر دو طرف در این زمینه به توافق برسند و آتش بس پایدار بماند این شرایط می تواند زمینه گفتگوهای حل کامل بحران را فراهم سازد. پرسشی که در اینجا مطرح است اینکه چرا این جنگ هشت سال ادامه داشت و تا چه حد امکان حل این این بحران وجود دارد و تحولات بین المللی پس از جنگ اوکراین تا چه حد بر این جنگ تاثیر گذاشت.
عربستان سعودی در چند دهه اخیر تقریبا دولت علی عبد الله صالح رئیس جمهور سابق یمن و بسیاری از شیوخ قبایل این کشور را با پرداخت حقوق ماهیانه تحت سلطه مستقیم خود داشت و رئیس جمهور دولت انتقالی عبد ربه منصور نیز که جزو افراد دریافت کننده جیره و مواجب از ریاض بود از سال ۲۰۱۵ به عربستان پناهنده شد و در ریاض مستقر گردید. عربستان همواره احساس می کرد که این کشور حیاط خلوت ریاض است و آل سعود هر کاری را که دوست دارند در یمن می توانند انجام دهند. اما ریاض فراموش کرده بود که اعتراضات گسترده در یمن که از سال ۲۰۱۱ تحت عنوان بهار عربی آغاز شد ، تحولات گسترده ای در ساختارهای اجتماعی و سیاسی یمن پدید آورد از جمله ظهور نیروهای سیاسی دارای پایگاه اجتماعی گسترده مانند انصار الله شد و این نیروها در باره استقلال سیاسی کشورشان اصرار دارند. در یمن بر خلاف دیگر کشورهای بیداری اسلامی یا بهار عربی جنبش اعتراضی مردمی، ساختار تشکیلاتی و رهبری پیدا کرد و این تحول یمن را از دیگر کشورهای بهار عربی مانند مصر یا لیبی متفاوت ساخت.عربستان در آغاز در برابر این تحول مقاومت کرد و آن را به رسمیت نشناخت و حاضر شد برای سرکوب آن تا مرز ورود به جنگ بر ضد یمن پیش رود اما ایستادگی انصار الله یمن و ایجاد یک نوع بازدارندگی از طریق اسیب زدن به تاسیسات نفتی، فرودگاه ها و بنادر سعودی و امارات متحد عربی عملا امکان یکسره سازی جنگ را برای ریاض ناممکن ساخت. اکنون این سئوال وجود دارد که آیا ریاض و ابو ظبی حاضر هستند شرایط جدید یمن را قبول کنند و این کشور را به یمنی ها واگذار کنند و نیروهای نظامی خود را از این کشور خارج کنند و از دخالت در امور داخلی یمن امتناع ورزند. تاکنون عربستان اعلام می کرد که حاضر به پدیرش حضور انصار الله در کنار مرزهای خود نیست اما سئوال اصلی این است که تغییر شرایط سیاسی و نظامی در ۸ سال گذشته تا چه حد این نگاه ریاض را دگرگون ساخت؟
بسیاری از کارشناسان سیاسی بر این باورند که این جنگ با هماهنگی کامل عربستان با امریکا اعلام شده اما الان به علت تحولات گسترده منطقه ای و بین المللی ممکن است عربستان بدون هماهنگی با امریکا از ان خارج گردد. گفته می شود که این جنگ تاکنون بیش از پانصد میلیارد دلار برای عربستان هزینه داشته است و اکنون عربستان به علت تغییر اولویتها، حاضر به ادامه تامین این بودجه های سنگین و ادامه این جنگ بی افق نیست. اولویت جدید عربستان در حال حاضر تمرکز بر توسعه زیر ساخت های داخلی و افزایش رشد و توسعه و جلب رضایتمندی اجتماعی است. همچنین عربستان قیمت کنونی نفت را مناسب می داند و در پی افزایش صادرات نفت و کسب درآمدهای نفتی بیشتر است که این امر نیاز مبرم به امنیت دارد. البته در باره تامین بازار نفت نوعی اشتراک نظر میان ریاض و واشنگتن به علت جنگ اوکراین وجود دارد. حملات مکرر انصار الله یمن به تاسیسات نفتی سعودی آسیب جدی به این تاسیسات وارد کرده و در حمله چند سال پیش به مرکز نفتی البقیق آرامکو در شرق عربستان نیمی از صادرات ده میلیون بشگه ای نفت عربستان به خارج برای مدتی متوقف شد و ادامه جنگ یمن این تهدید را همواره مطرح می کند. نکته دیگر اینکه ادامه این جنگ برای عربستان هزینه اخلاقی زیادی داشته است. به علت جنگ عربستان از سی میلیون جمعیت یمن ۵/۲۵میلیون از مردم این کشور زیر خط فقر قرار گرفته و چهار میلیون نفر آواره شده و دو میلیون کودک از حق آموزش محروم شدند. این جنایات تا مرز ثبت نام عربستان در لیست ننگ جهانی پیش رفت که عربستان با گرو کشی بر سر کمک های خود به سازمان ملل از آن جلوگیری کرد.این شرایط نتیجه جنگ بوده که خیلی ها عربستان را مسئول آن می دانند. نکته مهمتر اینکه ایستادگی و مقاومت مردم یمن در برابر ماشین جنگی سعودی و امارات عملا ناتوانیهای نیروهای رزمی این دو کشور را آشکار ساخت و این مساله آسیب جدی به وجهه ارتشهای سعودی و ابو ظبی وارد کرد و آنها را در برابر مردم خود آسیب پذیر نمایان کرد. ضربات پهبادی و یا موشکی انصار الله به عربستان و امارات ضعف این رژیمهای تا دندان مسلح را آشکار کرد.
گفته می شود یکی از دلایل تجدید نظر کنونی عربستان در این جنگ رفتار غرب است. ریاض امریکا را متهم می کند که بر خلاف ظاهر از سیاست ادامه جنگ حمایت می کند چرا که موجب شده امریکا و غرب صدها میلیار دلار جنگ افزار به عربستان صادر کنند و عملا ریاض به بازار مصرف جنگ افزار امریکا تبدیل شده است. همچنین ریاض بر این باور است که امریکا در جهت از بین بردن آسیب پذیری سعودی در برابر انصار الله یا ناتوان است و یا کاری انجام نداده است. همچنین ریاض بر این باور است که هزینه های صلح با یمن از هزینه های جنگ کمتر است و پذیرش هزینه های بازسازی یمن قطعا از هزینه های این کشور می کاهد و به دشمنی میان دو کشور پایان می دهد. عربستان تصور می کند که یمن در آینده به بازسازی نیاز دارد و با تقبل هزینه های بازسازی نوعی وابستگی ایجاد خواهد کرد که به یمن اجازه نمی دهد با ریاض دشمنی کند. این شرایط جدید مهمترین علل تغییر رفتار سعودی در جنگ یمن شمرده می شود که ممکن است به پایان دادن به جنگ ویرانگر هشت ساله ریاض بینجامد.