پس لرزه های سیاسی زلزله های ۷٫۸ و ۷٫۵ جنوب ترکیه و شمال سوریه؛ از ایجاد شبهه درباره دخل و خرج مالیات زلزله در ترکیه تا ارجحیت تسلیح اوکراین برای غرب و امریکا
مقدمه و طرح مساله
با وجود اینکه زلزله یک پدیده طبیعی است اما نوع رفتار دولت ها در قبال آن می تواند ابعاد سیاسی به خود بگیرد. زلزله های ۷٫۸ و ۷٫۵ ریشتری اخیر در جنوب ترکیه و شمال سوریه با وجود طبیعی بودن با پیامدهای سیاسی در هر دو کشورعجین شده است. زلزله های که گفته می شود ترکیه پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی با چنین فاجعه ای مواجه نشده بود.
زلزله های اخیر درحالی روی داد که سوریه از حدود یک ۱۲ سال قبل از ان با پروژه براندازی مواجه بوده و اگرچه دولت مرکزی براین پروژه غالب شده اما هنوزهم بخش های وسیعی از مناطق شمالی آن از حاکمیت و سیطره دولت مرکزی خارج است و ایجاد یک چنین شرایطی طبعا امکان امداد رسانی را برای زلزله زدگان شمال سوریه از سوی دولت مرکزی با مانع جدی مواجه می کرد بخصوص آن که دولت سوریه از چند سال پیش تحت تحریم های امریکا قرار گرفته است و اگرچه واشنگتن تحت فشارهای افکار عمومی با تاخیر چهارروزه از تعلیق موقت جزئی ازاین تحریم ها خبر داد اما با توجه به فرصت طلایی ساعات اولیه برای نجات زلزله زدگان از آن می توان به نوشداروی بعد از مرگ سهراب تعبیر کرد.
در ترکیه نیززلزله های ویرانگر در زمانی رخ داد که در داخل ترکیه بتدریج وارد فضای انتخاباتی می شد و حزب حاکم تمام توان خود را برای پیروزی در این انتخابات آماده می کرد و در عرصه بین المللی نیزترکیه از یک سو تحت فشارهای امریکا و ناتو برای فاصله گیری از موضع بینابین در جنگ اوکراین و قرار گرفتن در جبهه غرب علیه روسیه قرار داشت و از دیگر سو به دلیل تلاقی مخالفت ترکیه با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو با موج قرآن سوزی در اروپا تنشی تجدید در روابط ترکیه و اروپا در حال شکل گیری بود به گونه ایی که چند روز قبل از وقوع زلزله در ترکیه تعدادی از کشورهای اروپایی نمایندگان و اتباع خود را از آنکارا فراخواندند و همین امر با توجه به انتشار اخبار شبهناک در باره زلزله های ترکیه سوالاتی را درباره تقارن فراخوانی اتباع این کشورها با زلزله های ویرانگرپدید آورد.
زلزله های ۷٫۸ و ۷٫۵ ریشتری ترکیه و سوریه؛ انرژی آزاد شده هر دو لرزه برابر با ۵۰۰ بمب هسته‌ای
به گفته اورهان تاتار، مدیر کل کاهش خطر زلزله در سازمان مدیریت بلایای طبیعی و اضطراری ترکیه با توجه به اینکه زلزله اول حدود ۶۵ ثانیه و زلزله دوم ۴۵ ثانیه به طول انجامید، انرژی آزاد شده هر دو لرزه برابر با ۵۰۰ بمب هسته‌ای بود.
به گفته پروفسور دوگلیونی، رئیس موسسه ملی ژئوفیزیک و آتشفشان‌شناسی ایتالیا این دو زمین‌لرزه بخشی از یک توالی لرزه‌ای واحد بود که در تقاطع چهار صفحه تکتونیکی- آناتولی، عربی، اوراسیا و آفریقا رخ داد که پیوسته با هم برخورد می‌کنند. به گفته وی، صفحه آناتولی به دلیل لغزش افقی به سمت صفحه عربستان در حال حرکت است. این زمین‌لرزه نوعی گسل پدید آورد که زلزله‌شناسان آن را «تراگذر کم‌عمق» دارای یک کانون زلزله می‌نامند – که در عمق بین ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر رخ می‌دهد.
در برآوردها، ترکیه پنج تا شش متر از سوریه جدا شده است. این پارگی عظیم که منطقه‌ای به طول ۱۹۰ کیلومتر و عرض ۲۵ کیلومتر را در برمی‌گیرد، به شدت زمین را تکان می‌دهد و توالی پدید می‌آورد که در فاصله ۹ ساعت باعث این دو اوج بسیار شدید می‌شود.
به گفته “ساسکیا گوس”، استاد ژئوفیزیک در امپریال کالج لندن، زلزله اخیریکی از بزرگترین زلزله‌هایی است که با ابزارهای لرزه‌نگاری این کالج ثبت شده است.
آخرین زمین لرزه ۷.۸ ریشتری ترکیه در سال ۱۹۳۹ میلادی رخ داد و حدود ۳۰ هزار نفر در آن زلزله جان خود را از دست دادند. زلزله در بخش شمالی ترکیه، در امتداد گسل آناتولی شمالی، شایع‌تر از محل وقوع این زمین‌لرزه است، معمولا روی گسل آناتولی هر ۵۰۰ سال زلزله بزرگ اتفاق می‌افتد.
نمایی از تلفات و خسارات زلزله های ویرانگر ترکیه و سوریه
اردوغان در ۱۰ استان ترکیه که از زلزله قهرمان مرعش آسیب دیده‌اند، وضعیت فوق‌العاده ۳ ماهه اعلام کرد. این ده استان عبارتند از: آدانا، ادی یمان، دیاربکر، غازی عینتاب، هطای، قهرمان مرعش، کیلیس، ملاطیه، عثمانیه و شانلی اورفه.
به گفته وزیر محیط زیست و شهرسازی ترکیه ۱۲ هزار و ۱۴۱ ساختمان و ۶۶ هزار و ۵۸ بخش مستقل در زلزله‌های اخیر ترکیه تخریب شده یا به شدت آسیب دیده است. همچنین مورات کوروم از وارد آمدن خسارت جزئی به حدود ۸۵۳ هزار بنا و ساختمان دیگر در مناطق زلزله زده ترکیه خبر داد و گفت: اقامت در این ساختمان‌ها که آسیب جزئی دیده، منعی ندارد ولی نیازمند عملیات ترمیم و بازسازی است.همچنین به گفته وزارت محیط زیست، شهرسازی و تغییرات اقلیمی ترکیه تقریباً ۸۰۰۰ ساختمان در ۱۰ استان این کشور تحت تأثیر زمین لرزه های ویرانگر قرار گرفته اند و باید هر چه زودتر تخریب شوند.
بسیاری زلزله های ترکیه را به زمین‌لرزه وحشتناک پاکستان در اکتبر ۲۰۰۵ که بیش از ۸۰ هزار کشته به جا گذاشت مقایسه می‌کنند.
گزارش‌ها حاکیست که در قهرمان ماراش ترکیه، نزدیک‌ترین شهر به کانون زلزله، یک سالن ورزشی به اندازه یک زمین بسکتبال به سردخانه‌ای موقت برای نگهداری و شناسایی اجساد تبدیل شده است.
معاون دبیرکل سازمان ملل در امور بشردوستانه و امداد اضطراری پیش‌بینی کرده است که تلفات زمین‌لرزه ترکیه و سوریه به ۵۵ هزار نفر برسد.
سازمان جهانی بهداشت هشدار داده که ممکن است تا ۲۳ میلیون نفر تحت تأثیر زمین‌لرزه عظیمی قرار بگیرند. بنابرگزارش رویترز دست کم ۲۴ میلیون نفر تحت تاثیر پیامدهای سخت این زلزله ها قرار گرفته اند.
سیوانکا داناپالا، نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در سوریه در یک نشست خبری گفت: ممکن است تا ۵.۳ میلیون نفر در سوریه در اثر این زلزله ویرانگر بی خانمان شده باشند.
اخبار شبهه ناک مربوط به زلزله های ترکیه و سوریه
با وجود پیشرفت‌های چشمگیرعلمی در شناخت ماهیت زلزله، هنوز نادانسته‌‌های بسیاری وجود دارد و از قضا همین نادانسته‌ها دست بسیاری را برای داغ کردن بازار شایعات، خرافات، شبه‌علم و تئوری توطئه باز گذاشته است.
در مورد زلزله های ترکیه و سوریه نیز اخبار شبهه ناکی نظیراین که زلزله در پی یک آزمایش مخفی هسته‌ای زیرزمینی ایجاد شده، پیش از زلزله نورهای مرموز در آسمان دیده شده یا اینکه اساسا تمام ماجرا از یک آزمایش سرّی مخرب به نام هارپ ناشی می‌شود، منتشر شده است.
متخصصان زلزله بهتر ازهر کسی می‌‌دانند که لرزه‌های حاصل از انفجار، از زلزله‌هایی که ناشی از جنبش در گسل‌های فعال زمین هستند قابل تفکیک‌‌اند. زنجیره علت و اسباب منجر به وقوع زلزله در عمل بسیار پیچیده‌تر است.
مشاهده نور در زمان زمین‌لرزه نیز پدیده‌ای است که از مدت‌ها پیش گزارش‌هایی درباره آن وجود داشته و ویدئوهای بسیاری نیز در این باره منتشر شده است. از نظر علمی، نور مشاهده‌شده در آسمان در زمان وقوع برخی زمین‌لرزه‌ها، ممکن است دلایل گوناگونی داشته باشد؛ از جمله آزاد شدن بار الکتریکی سنگ‌های آذرین بازالت و گابرو در اثر رسیدن امواج زلزله. این پدیده که به عنوان نورهای زمین‌لرزه (EQL) شناخته می‌شود، در بسیاری از نقاط جهان مشاهده شده و توضیحات شبه‌علمی مختلفی نیز برای آن ارائه شده است. برخی از نشردهندگان شبه‌علم، آن را به اشیاء ناشناس پرنده یا اصطلاحا یوفوها و برخی دیگر به هارپ نسبت می‌دهند.
دراین میان توییت تامل‌برانگیز فرانک هوگربیتس، پژوهشگر هلندی که روی ارتباط میان جغرافیای هندسی اجرام آسمانی منظومه شمسی و زلزله تحقیق می‌کند، بسیاری را سردرگم کرد و به بحثی دیرینه درباره پیش‌بینی‌پذیری یا پیش‌بینی‌ناپذیری زلزله دامن زد.
فرانک هوگربیتس، در توییت روز سوم فوریه خود، یعنی درست ۳ روز پیش از وقوع زلزله هولناک ترکیه و سوریه نوشته بود: «دیر یا زود، زلزله‌ای حدود ۷.۵ ریشتری در این ناحیه (جنوب مرکزی ترکیه، اردن، سوریه، لبنان) رخ خواهد داد.”
اگرچه دانشمندان مبنای اصلی ادعای هوگربیتس، یعنی تاثیر نیروهای کشندی و وضعیت هندسی سیارات منظومه شمسی بر روی زلزله در زمین را اساسا غیرممکن نمی‌دانند، اما اشاره می‌کنند که این تاثیرات بسیار ناچیزند و میزان آنها کمتر از آن است که منجر به وقوع زلزله شوند.
وون-یونگ کیم، استاد زلزله‌شناسی در دانشگاه کلمبیا در ایالات متحده آمریکا، احتمال تاثیر وضعیت هندسی سیارات را می‌پذیرد، اما درعین حال اضافه می‌کند که اثبات چنین اثری بسیار دشوار است.
دیوید روتری، استاد زمین‌شناسی در بریتانیا نیز به این موضوع اشاره می‌کند که نیروهای کشندی بین سیارات دیگر و زمین بسیار ناچیزند، اما نیروی کشندی میان ماه و زمین ممکن است به عنوان عامل نهایی وارد شود و به وقوع زلزله‌ای منجرشود که در هر حال به آستانه بحرانی رسیده بوده و خواه ناخواه اتفاق می‌افتاده است.
زلزله های ویرانگر در قلب سد سازی های ترکیه؛ فاجعه در فاجعه
با وجود اینکه وزیر کشاورزی و جنگلداری ترکیه اعلام کرد که پس از زلزله های اخیر هیچ آسیب جدی در سدهای ترکیه مشاهده نشد ه و ادعاها مبنی بر تخریب و یا نشستی در سدهای ترکیه در منطقه زلزله زده بی‌اساس است اما گزارش‌های منتشره در شبکه های اجتماعی حاکی از ایجاد شکاف در دیواره سد آتاتورک با مساحتی بالغ بر ۸۱۷ کیلومتر مربع و حجم تخمینی آب آن ۴۸.۷ کیلومتر مربع است.
ترکیه تا پیش از این، از اجرای تعهدات خود در خصوص ارسال آب به دو کشور پایین دست رودخانه های دجله و فرات یعنی عراق و سوریه امتناع می کرد و همین امر به یکی از موضوعات مورد اختلاف بین ترکیه با این دو کشور تبدیل شده بود اما همینکه بلافاصله بعد از زلزله های اخیر و انتشار اخباری دال برآسیب به سدهای پروژه گاپ اب سد آتاتورک را به سمت عراق رها کرد خود نشان دهنده صحت اخبار موجود درباره آسیب های وارده به این سد می باشد.
وبگاه خبری روسیا الیوم در گزارشی به انعکاس تنی چند از کاربران توییتر در این باره پرداخت و نوشت: یک کاربر موسوم به سنا درتوئیتر نوشت: ترکیه در اقدامی بی سابقه آب سد آتاتورک، که ۴۸ میلیارد مترمکعب از رود فرات را در خود ذخیره دارد، به سمت منطقه زاخو در استان دهوک عراق رها کرد.
یک کاربر دیگر هم نوشت: سد آتاتورک، در جنوب شرق ترکیه در زلزله اخیر آسیب دید. این زیرساخت متعلق به سومین سد جهان با ظرفیت ۴۸ میلیارد مترمکعب آب و به طول ۱۸۰۰ متر است.
سد آتاتورک، از بزرگترین طرح‌های آبی و بزرگترین طرح تولید انرژی آبی- برقی در ترکیه به شمار می‌رود. ساخت این سد حدود ۱۰ سال طول کشید و حدود ۲۵۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند.
پس لرزه های سیاسی زلزله های ویرانگر بر موقعیت اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه
زلزله های ویرانگر۷٫۸ و ۷٫۵ریشتری ترکیه درست در بحبوحه فضای انتخاباتی این کشورروی داده است که همه احزاب خود را برای انتخابات سرنوشت ساز بهارآینده( ۱۴ می ۲۰۲۳) آماده می کنند.
همانطوریکه کرونا، ترامپ را درانتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ امریکا زمین زد، زلزله ۷٫۸ ریشتری ترکیه نیز می تواند آثار وپیامدهای مشابهی برای اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه داشته باشد.
پیروزی حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ خود حاصل نارضایتی عمومی از دولت وقت در قبال زلزله ۱۹۹۹بود. واکنش ضعیف دولت وقت به زلزله سال ۱۹۹۹ میلادی ازمیر به قدرت گرفتن اردوغان و حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۳ میلادی کمک کرد جایی که وی قول کارآمدی و مراقبت از مردم برای التیام زخم‌های کشور را پس از فاجعه‌ای با بیش از ۱۷ هزار کشته داده بود.
زمین لرزه ازمیر که بخشی از استانبول را ویران کرد و از آن در تاریخ معاصرترکیه به عنوان بزرگترین بلای طبیعی آن کشور تا زمان وقوع زلزله اخیر یاد می‌شد باعث اجبار دولت به معرفی مالیاتی تازه برای ارائه حمایت اقتصادی پس از بلای طبیعی رخ داده شد. این موضوع باعث طرح پرسش‌هایی از سوی سیاستمداران اپوزیسیون در مورد چگونگی هزینه کرد آن بودجه در سالیان پس از وقوع زمین لرزه شده است.
یکی ازاین انتقادهای جاری ازدولت اردوغان به سوءاستفاده از میلیاردها دلار درآمد دولت از “مالیات زلزله” بازمی‌گردد. این مالیات که به طور رسمی “مالیات ویژه ارتباطات” خوانده می‌شود، پس از زلزله سال ۱۹۹۹ وضع شد و منابع حاصل از آن قرار بوده برای برنامه‌هایی مانند مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و مقابله با پیامد زمین‌لرزه صرف شود.
پس از زلزله اخیر این پرسش بسیار مطرح شده که این درآمد مالیاتی هنگفت که قرار بوده صرف کاهش تلفات جانی و مالی زمین‌لرزه شود کجا سرازیر شده است؟
به تازگی ویدئویی از وزیر دارایی سابق ترکیه در سال ۲۰۱۱ فاش شده که چگونگی هزینه شدن مالیات زلزله را تا حدودی آشکار می‌کند. او می‌گوید این منابع صرف حوزه سلامت، جاده‌سازی، کشیدن راه‌آهن، توسعه فرودگاه، فعالیت‌های کشاورزی و آموزش عالی می‌شود. وزیر سابق دارایی همچنین گفته که بخشی از درآمد مالیات زلزله صرف بازپرداخت بدهی‌های دولت به صندوق بین‌المللی پول شده است.
براین اساس انتقادها از دولت جنبه‌های متفاوتی دارد؛ از جمله استفاده از منابع حاصل از مالیات زلزله در جایی که برای آن پیش‌بینی نشده و حمایت از شرکت‌های نزدیک به حکومت و حزب حاکم.
حزب جمهوری خلق ترکیه (CHP)، بزرگترین تشکل اپوزیسیون در یک پیام توئیتری با اشاره به پرونده‌های فساد مالی و سوءاستفاده‌های کلان در سال‌های گذشته می‌گوید دولت به جای حل معضل مسکن، فعالیت‌های ساختمانی را به یک منبع درآمد مبدل کرده است.
هرچند دولت آمار دقیقی از میزان مالیات زلزله ارائه نداده اما تورهان بوزکورت، روزنامه‌نگار اقتصادی و از همکاران وب‌سایت Kronos News به فرانکفورتر روندشاو می‌گوید امروز هر دلار معادل حدود ۱۹ لیر است اما پیش از سال ۲۰۰۶ یک دلار آمریکا معادل یک و نیم لیر بود و بنابراین درآمد دولت از مالیات زلزله معادل ۳۷ میلیارد دلار می‌شود.
حزب عدالت و توسعه با رونق ساخت و ساز در سراسر کشور شناخته شده، زیرا اردوغان تلاش کرد تا کشوری را که زمانی درگیر مسائل و معضلات زیرساختی و مسکن گسترده بود متحول سازد و نوید تحول اقتصادی و اجتماعی را در این فرآیند داده بود. در سالیان پس از انتخاب او مجوز‌های دولتی برای ساخت مسکن به میزان سه برابر افزایش یافت. آسمان خراش ها، پل‌ها و جاده‌های آسفالت شده در سراسر ترکیه گسترش یافت،اما تعداد انگشت شماری از شرکت‌های ساختمانی که با دولت ارتباط داشتند قدرتمند شدند. همچنین، زیرساخت‌های تازه ،حضور دولت را حتی در دورافتاده‌ترین نقاط ترکیه به نمایش می‌گذاشت.
اما اکنون بسیاری از همان بلوک‌های آپارتمانی ساخته شده به عنوان بخشی از رونق ساخت و ساز توسط حزب عدلت و توسعه بر اثرزلزله با خاک یکسان شدند. در قهرمانماراش برخی از برج‌ها بدون آسیب دیدگی پابرجا باقی ماندند در حالی که برخی دیگر کاملا فروریختند. این ویترینی تیره و تار است که نشان می‌دهد ساخت و ساز‌ها با قوانین و معیار‌های یکسان و استاندارد ساختمانی انطباق نداشته اند چرا که اگر غیر از این بود فروپاشی ساختمان‌ها در زمان وقوع زمین لرزه رخ نمی‌داد.
دولت اردوغان همه تلاش خود را برای غلبه بر چالش ناشی از زلزله ویرانگر بسیج کرده است. گفته می‌شود دولت بیش از صد هزار تیم پزشکی، نجات و امنیتی را به ده استان اعزام و صد بیمارستان صحرایی را تاکنون دایر کرده است و ۱۰ کشتی، ۵۰ هواپیما و ۷۲ بالگرد در عملیات امدادرسانی و نجات مشارکت دارند. پس از درخواست رسمی کمک خارجی نیز، تاکنون ۲۱ هزار امدادگر از ۶۰ کشور با کمک‌های قابل توجه وارد ترکیه شده‌اند.
فوآد اوکتای معاون اول رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد که اداره رسیدگی به جرایم زلزله وزارت دادگستری ترکیه، قصور در انجام مسئولیت قانونی و فنی در احداث ساختمان در مناطق زلزله زده ۱۰ استان جنوبی را با حساسیت بالا تا رسیدن به نتیجه قطعی پیگیری می کند، مراحل قضایی لازم در خصوص بناهایی که خسارت سنگینی دیده‌اند، طی خواهد شد و مجریان، احداث کنندگان و پیمانکاران ساختمان‌هایی که باعث مرگ و میر و جراحات شهروندان شده‌اند، مجازات می شوند.
وی با اشاره به آغازعملیات برآورد خسارت ساختمان‌ها با مشارکت ۶ هزار نیروی متخصص در ۱۰ استان زلزله زده ترکیه اضافه کرد: تخریب ساختمان‌هایی که خطرآفرین باشد، با نظر کارشناسان و پس از ثبت و ضبط میزان دقیق خسارت وارده انجام خواهد شد و جلوی تخریب ساختمان‌های که ممکن است، با هدف از بین بردن آثار فاجعه انجام شود، گرفته شده است.
زلزله درشرایط بد اقتصادی ترکیه اتفاق افتاد و همین می‌تواند تهدیدی جدی برای آینده سیاسی اردوغان و حزبش باشد. رفتار دولت ترکیه و شخص اردوغان در مدیریت بحران بیانگر این است که نگران تبعات سیاسی آن است؛ از این رو می‌خواهد از تبدیل شدن این بحران به تهدیدی قدرت‌برانداز در انتخابات پیش‌رو جلوگیری و حتی آن را به یک فرصت تبدیل کند و مانع بهره‌برداری مخالفان از وضعیت شود. این را می‌توان در وعده اردوغان خطاب به مردم ترکیه مشاهده کرد. او گفته است که دولت منازل ویران شده را بدون دریافت حتی یک لیر از صاحبان آنها ظرف یک سال خواهد ساخت.
از این رو، هر چند کل عملیات آواربرداری شاید ۶ ماه طول بکشد، اما به احتمال زیاد دولت همزمان با آواربرداری و اسکان موقت بی‌خانمان‌ها و تامین نیازهای ضروری آنها، کار ساخت و ساز را نیز شروع کند که تا زمان انتخابات کارنامه «نسبتا قابل قبولی» در مدیریت بحران را به رای دهندگان ارائه دهد. باخت احتمالی اردوغان معادلات منطقه‌ای را دستخوش تغییر می‌کند و برای جلوگیری از آن، احتمالا متحدان ثروتمند عرب او برای جبران خسارت‌های زلزله کمک‌های مالی قابل توجهی به ترکیه کنند.
تبعیض های ناروا و برخوردهای دوگانه در امدادرسانی به زلزله زدگان ترکیه و سوریه
ترکیه و سوریه در برابر شرایط اضطراری برای مقابله با عواقب زلزله مرگباری که در فاصله کمی از مرز مشترکشان روی داد، درخواست کمک بین المللی کردند. با درخواست رجب طیب اردوغان بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای اروپایی که اغلب در مخالفت با او بودند، بلافاصله اعزام پرسنل امدادی را اعلام کردند تا بازماندگان را نجات دهند. کمیسر اتحادیه اروپا برای مدیریت بحران، در توییتی نوشت: «مرکز هماهنگی واکنش اضطراری اتحادیه اروپا استقرار تیم‌های نجات اروپایی را هماهنگ می‌کند.» فرانسه تصمیم گرفت از عصر دوشنبه ۱۳۹ امدادگر، آتش نشان و اعضای امنیت مدنی را به ترکیه اعزام کند. یونان نیز با وجود اختلافات فراوانی که روابط بین دو همسایه را تیره می کند، همبستگی خود را نشان داد. نخست وزیریونان تلفنی با رجب طیب اردوغان تماس گرفت تا «کمک فوری»به او ارائه کند.
به گفته کمیسر مدیریت بحران اتحادیه اروپا تا صبح روز چهارشنبه( ۱۹ بهمن) ۲۳ کشور اروپایی اقداماتی را برای اعزام ۳۶ تیم جست‌وجو و نجات و تیم پزشکی به ترکیه در چارچوب مکانیسم حمایت مدنی اتحادیه اروپا انجام دادند. این تیم ها متشکل از هزار و ۵۰۰ پرسنل و ۱۰۰ سگ امدادگر، علاوه بر اعزام تیم های حمایت مدنی با هماهنگی ریاست مدیریت حوادث و فوریت های ترکیه (آفاد) است.
امریکا، هند، چین و روسیه نیز کمک های خود را ارائه کردند، درست مانند متحدان آنکارا در قفقاز، مانند آذربایجان، یا در خلیج فارس، مانند قطر، و همچنین امارات عربی که ترکیه با آنها روابط نزدیک دارد. حتی اوکراین جنگ زده پیشنهاد کرد نیروهای امدادی به مناطق آسیب دیده ترکیه اعزام کند. ولادیمیر زلنسکی اعلام کرد که کشورش «آماده ارائه کمک های لازم» است.
اما اوضاع برای سوریه پیچیده‌تر است، کشوری که با دوازده سال جنگ تحمیلی دست به گریبان است و رهبران آن از زمان آغاز درگیری در سال ۲۰۱۱ تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته‌اند. شمال غرب سوریه که تحت تأثیر زلزله قرار گرفته ، قبلاً با ویرانی های جنگ مواجه شده بود و اکنون ویرانی های زلزله مزید بر علت شده است.
به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه دمشق با سرفصل‌هایی چون «قانون سزار» و «قانون کپتاگون» زلزله‌زدگان سوری نتوانستند در ساعات ابتدایی که ساعات طلایی برای نجات مردم از زیر آوار محسوب می‌شد، کمک‌های کافی و موثر دریافت کنند و همین مسئله موجب افزایش تعداد تلفات انسانی شد.
چرایی تعلل آمریکا در صدور مجوز امدادرسانی به زلزله زدگان سوریه و از دست رفتن فرصت طلایی
امریکا در چند روز اول زلزله که فرصت طلایی برای نجات زلزله زدگان است بر استمرار تحریم های تحمیلی بر سوریه پافشاری کرد و مانع از این شد که امدادرسانی به زلزله زدگان سوریه صورت گیرد. از جمله عوامل موثر در این زمینه می توان به عوامل زیر اشاره کرد:
نگرانی آمریکا از شل شدن قانون سزار و نظام تحریم های تحمیلی بر سوریه
امریکا ازاینکه همدردی جامعه جهانی با سوریه باعث تضعیف نظام تحریم های تحمیلی براین کشور شود نگران است. قانون تحریم‌های سزار که در سال ۲۰۱۹ تصویب و ۱۷ ژوئن ۲۰۲۰ (۲۸ خرداد ۱۳۹۹) علیه سوریه اعمال شده در مقایسه با تحریم‌های گذشته شدیدتر و فراگیرتر است و به اعمال تحریم‌های ثانویه علیه متحدان دولت سوریه می‌پردازد.
این قانون حداقل برای پنج سال آینده (از زمان اجرا)، دولت‌ها، شرکت‌ها و افرادی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به دولت سوریه کمک‌های مالی و نظامی ارائه کنند و یا در حوزه‌های نفت، گاز طبیعی، هواپیماهای نظامی و ساخت‌وساز این کشور فعالیت نمایند را تحت تحریم قرار می‌دهد. قانون سزار افزون بر اعمال فشار بر بخش‌های کلیدی اقتصاد سوریه، داد وستد خارجی و بانک مرکزی این کشور را نیز مورد هدف قرار می‌دهد.
هدف اصلی آمریکا از تصویب قانون سزار فروپاشی اقتصادی سوریه و افزایش نارضایتی‌ها و تجدید ناآرامی‌های در این کشور می باشد.
سزاریک عکاس سوریه بوده که تصاویرمنتسب به نزدیک به ۵۰ هزار زندانی سوریه را به خارج از کشور برد و به سوژه تبلیغاتی غرب علیه دولت سوریه تبدیل کرد. دولت امریکا برای پاسداشت این شخص، تحریم‌های اعمالی علیه بشار اسد و دولت سوریه را به نام قانون سزار یا قیصر نام گذاری کرده‌است.
مخالفت امریکا با اعاده حاکمیت ملی دولت سوریه بر مناطق شمالی این کشور
امریکا به دلایل مختلف با اعاده حاکمیت دولت سوریه بر مناطق شمالی این کشور مخالف است و آن را به ضرر خود ارزیابی می کند:
نخست به این دلیل که امریکا احساس می کند که همچون گذشته نمی تواند به غارت منابع نفتی سوریه ادامه دهد. با شکست گروه تروریستی «داعش» به عنوان بازوی نظامی آمریکا در سوریه در آذر ماه سال ۱۳۹۶، نیروهای آمریکایی مستقیما جایگزین این گروهک شدند و دقیقا از همان زمان نیز به جای داعش به استخراج و سرقت نفت سوریه اقدام کردند. امریکا درحال حاضر نفت مورد نیاز نیروهای خود را در سوریه و عراق از غارت منابع نفتی سوریه تامین می کند و در عین حال از فروش غیرقانونی ان برای تامین هزینه عملیات های تروریستی استفاده می کند.
دوم به این دلیل که امریکا فکر می کند در صورت اعاده حاکمیت دولت مرکزی سوریه بر مناطق شمالی این کشورپروژه تجزیه سوریه برای همیشه ناکام می ماند و امریکا حتی قادر به پایه گذاری دولت مستقل کرد در شمال سوریه نمی شود. هدف اصلی از اجرای پروژه براندازی در سوریه تجزیه این کشور بود که با شکست تروریسم تکفیری این پروژه ناکام ماند اما نیروهای گریزی از مرکزی کردی در شمال این کشور با کمک امریکا تقویت شد.
سوم اینکه امریکا از این نگران است که در صورت اعاده حاکمیت ملی دولت مرکزی سوریه بر مناطق شمالی این کشور امریکا دیگر نمی تواند از خاک این کشور برای اجرای پروژه تروریسم تکفیری چه در داخل این کشور و چه خارج از ان استفاده کند.
مخالفت امریکا با آشتی سوریه و ترکیه آن هم به دست ایران و روسیه
سوریه و ترکیه بعد از چند سال خصومت که با اجرای چندین عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه و استقرار نیروهای نظامی در این مناطق همراه بود، در نهایت تصمیم به آشتی و ترمیم روابط گرفتند که طی چند ماه گذشته گام های مثبت و محکمی در این مسیر برداشته اند.
امریکا به دلایل مختلف با آشتی ترکیه و سوریه مخالف است. نخست به این دلیل که در این صورت دیگر نمی تواند از اختلافات این دو کشور برای پیشبرد اهداف منطقه ای خود و رزیم صهیوینستی استفاده کند. دوم اینکه درصورت آشتی ترکیه و سوریه، محور چهارجانبه ایران، روسیه، ترکیه و سوریه بیش از پیش تقویت می شود و در عین حال ترکیه در جنگ اوکراین بیش از پیش از ناتو و جناح غرب فاصله می گیرد و به روسیه نزدیک می شود.
در مجموع انچه در این میان مسلم و مبرهن است این که مانع تراشی امریکا بر سر ارائه کمک های بین المللی به سوریه با هر انگیزه ای که صورت گرفته باشد هیچ تردیدی در این است که امریکا در مرگ هزاران انسان بی گناه که گرفتار مصیبت زلزله شده اند، مسئول و مقصر خواهد بود چراکه با ارسال به موقع تیم های امدادی و کمک های جهانی بی تردید می شد جان صدها و بلکه هزار نفر دیگر را نیز نجات داد.
تعلیق موقت تحریم های امریکا نوش داروی بعد از مرگ سهراب
به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه دمشق با سرفصل‌هایی چون «قانون سزار» و «قانون کپتاگون» زلزله‌زدگان سوری نتوانستند در ساعات ابتدایی که ساعات طلایی برای نجات مردم از زیر آوار محسوب می‌شد، کمک‌های کافی و موثر دریافت کنند و همین مسئله موجب افزایش تعداد تلفات انسانی شد.
کشورهای غربی و حتی سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن اعلام کردند که به دلیل تحریم‌های آمریکا راهی برای ارائه خدمات لجستیک و امدادی به سوریه نیست. گیر پدرسون نماینده سازمان ملل در سوریه با اعلام اینکه نباید کمک‌ها به زلزله‌زدگان، سیاسی شود تاکید کرد که زمان دیگر برای ما طلا نیست و زمان طلایی برای نجات مردم از دست رفته است اما در این شرایط نیز هرگونه تاخیر در ارسال دارو یا تجهیزات آواربرداری به وقوع فجایع بیشترمنجرمی‌شود.
به همین منظور ایالات متحده کمپینی با کمک بازوهای رسانه‌ای کشورهای حوزه خلیج فارس به راه انداخته و در صدد تبلیغ مجوز شماره ۲۳ وزارت خزانه‌داری به عنوان اقدامی بشردوستانه در قالب کمک به زلزله‌زدگان سوریه است. وزارت خارجه آمریکا این روزها از طریق شبکه‌های تلویزیونی عربی و شبکه‌های ارتباط اجتماعی کمپین بیرحمانه‌ای را برای موجه کردن وجهه خود به دلیل محاصره ظالمانه سوریه به راه انداخته است و ادعا می‌کند که تحریم‌هایش مانع رسیدن کمک‌های بشردوستانه به سوریه نمی‌شود.
امریکا بعد از گذشت چهار روز از زلزله سوریه و از دست رفتن زمان برای نجات افراد از زیر آوار مدعی شد که قصد تعلیق موقت بخشی از تحریم‌ها را با هدف کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان از زلزله دارد. وزارت خزانه‌داری ایالات متحده مجوز عمومی شماره ۲۳ را برای تعلیق ممنوعیت برخی معاملات با سوریه صادر کرد که طبق آن موسسات مالی که در صدد امدادرسانی به زلزله‌زدگان سوریه هستند باید از وزارت خزانه داری آمریکا مجوز بگیرند. البته تعلیق ممنوعیت انتقال وجوه، شامل دولت سوریه یا هیچ یک از موسسات وابسته به آن از جمله بانک مرکزی این کشور یا هر نهاد و شخصی که مستقیم یا غیرمستقیم با دولت دمشق ارتباط دارد، نمی‌شود.
همچنین آمریکا مبلغی در حدود ۸۵ میلیون دلار برای کمک به زلزله‌زدگان ترکیه و سوریه اختصاص داد که البته در مقایسه با میزان نفت و گازی که امریکا از چاه‌های شمال سوریه غارت می‌کنند بسیار ناچیز است. آمریکا حدود یک سوم خاک سوریه را اشغال و منابع نفتی و گازی و غذایی آن در شرق و شمال فرات را سرقت می کند .آمریکا و عوامل آن ۹۰ درصد چاه‌های نفت سوریه را اشغال کرده‌اند و روزانه منابع طبیعی و نفت سوریه توسط نظامیان آمریکا به عراق و سپس به ترکیه و فلسطین اشغالی قاچاق می شود. از اینرو امریکا طبق مجوز شماره ۲۳ وزارت خزانه‌داری آمریکا ، واردات نفت و مشتقات نفتی سوریه را به ایالات متحده مجازدانسته است.
با این حال، طبق مجوز شماره ۲۳، دولت سوریه همچنان تحت تحریم‌های مختلف قرار دارد که از واردات تجهیزات پزشکی به این کشورجلوگیری می کند. همچنین ادعاهای آمریکا درباره رفع موانع قانونی در زمینه ارائه کمک‌های بشردوستانه به مردم سوریه با مفاد تحریم‌های جدید آن تحت عنوان «قانون کپتاگون» در تضاد است؛ تحریم‌هایی که مستقیما بخش درمان و پزشکی سوریه را هدف قرار می‌دهد.
با این تفاسیر تصمیم وزارت خزانه‌داری ایالات متحده برای تعلیق موقت برخی تحریم‌های سوریه در عمل کمک موثری به مردم این کشور جهت دریافت کمک‌های بشردوستانه نمی‌کند و همانطور که وزارت خارجه سوریه اعلام کرد، گامی کاذب و گمراه‌کننده با هدف بهبود چهره آمریکا نزد افکار عمومی جهان است.
وزارت خارجه سوریه تصمیم وزارت خزانه‌داری آمریکا مبنی بر اعلام یک معافیت چند ماهه از تحریم‌ها در مورد سوریه در راستای امداد رسانی به زلزله زدگان را گمراه کننده و ساختگی ارزیابی کرد. وزارت خارجه سوریه با بیان اینکه که اقدامات خودسرانه و سیاست‌های آمریکا مردم سوریه را از برخورداری از منابع طبیعی غارت شده خود محروم کرده و توانایی نهادهای دولتی را برای بهبود وضعیت معیشتی، دستیابی به اهداف توسعه و ارائه خدمات اساسی محدود کرده است، تاکید کرد: دولت آمریکا نمی‌تواند با تلاش برای ترمیم وجهه مخدوش خود و فرار از مسئولیتش برای ممانعت از تلاش‌ها در راستای نجات زلزله زدگان و حمایت از آنها، مردم سوریه و جهان را فریب دهد.
گذشته ازاین که نتایج اقدام نمایشی آمریکا در واقعیت چیزی از درد و رنج ملت سوریه را کم نمی‌کند اما روشن است که آمریکایی‌ها همین تصمیم را نیز تحت فشارهای مردم سراسر جهان گرفتند و یک گام به عقب برداشتند. عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی الیوم در تحلیلی نوشت: گرفتن چنین تصمیمی از سوی وزارت خارجه آمریکا یک اذعان به جنایت محسوب می‌شود و نشان می‌دهد که آمریکا میزان خشم جهان عربی و اسلامی از این تحریم‌ها را که به بهانه ممانعت از تعامل کشورهای اهدا کننده با دولت سوریه اعمال می‌شود فهمیده است. اگر آمریکا واقعا حامی ملت سوریه است پس چرا آن را محاصره کرده است و چرا این تصمیمات سرنوشت ساز را از همان لحظه اول زلزله نگرفت و تصمیم به تعلق موقت تحریم را پس از ان اتخاذ کرد که کشورهای عربی مثل الجزایر، عراق، مصر، عمان، تونس، اردن، لبنان، لیبی، امارات، ایران، هند، روسیه و چین پل‌های هوایی را ایجاد کرده و هواپیماهایشان را به دمشق و حلب برای شکستن این محاصره فرستادند و بینی قانون سزار و تحریم‌هایش را به خاک مالیدند.
برای غرب تسلیح اوکراین بیشتراز کمک به زلزله زدگان سوریه و ترکیه ارجحیت دارد
دیوید هرست در مقاله ای در پایگاه خبری «میدل ایست آی»نوشت: در حالی که ده‌ها کشور تیم‌های جستجو و امداد و نجات به مناطق زلزله زده اعزام کرده اند و در شرایطی که فقط سه روز پس از وقوع این فاجعه، عملیات جستجو و نجات به روند کند و اسفبار کشف اجساد از زیر آوارنتهی می‌شود، اخبار این فاجعه کم کم اهمیت خود را برای رسانه های غربی و اروپا از دست داده و درحال حذف از سرتیتر این رسانه ها است.سفر «ولادیمیر زلینسکی» رئیس جمهور اوکراین به بریتانیا و بروکسل، جایگزین اخبار زلزله و در وجدان سیاسیون، به یک برگ برنده در عرصه سیاست تبدیل شد و همه پارلمان های اروپایی برای دیدار با این «شوالیه شجاع » به رقابت برخاسته اند. انگلیس که پیش از فرانسه و آلمان، به میزبانی از زلنسکی مفتخر شد، با غرور وعده داد که علاوه بر مبلغ ۲.۷ میلیارد دلار کمک نظامی که در سال گذشته به اوکراین ارائه کرده، امسال نیز معادل همین رقم را به وی خواهد داد تا در مرتبه دوم یاری رسان نظامی به اوکراین قرار گیرد. وقتی اراده سیاسی وجود داشته باشد، این بودجه از منابع دولتی انگلیس به راحتی قابل تامین است درحالی که مجموع کمک ها به زلزله زدگان ترکیه و سوریه به میزان ۶ میلیون دلار،آن هم از محل کمک های مردمی است. هرست در پایان ازتاخیر اروپا در واکنش به فاجعه زلزله اشتباهی بزرگ توصیف و اضافه کرد در حالی که مردم انگلیس، فرانسه یا آلمان هنوز مبلغ قابل توجهی برای کمک به زلزله زدگان جمع آوری نکرده اند، مردم دیگر کشورها از جمله عربستان – به عنوان مثال – تنها به فاصله چهار روز پس از راه اندازی « کمپین کمک به زلزله زدگان» بیش از ۵۱ میلیون دلار برای کمک به سوریه و ترکیه اهدا کرده اند، مبلغ این کمک مایه سرشکستگی انگلیس و غرب است. همچنین به نوشته عبد الباری عطوان ، وعده کمک ۸۵ میلیون دلاری امریکا به هیچ وجه قابل مقایسه با ۹۰ میلیارد دلاری نیست که دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا اذعان کرد برای نابودی سوریه هزینه کرده است. هرچند چهار برابر این را نیز از هم‌پیمانانش در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس گرفت.
نتیجه گیری
گستره تلفات انسانی و خرابی های ناشی از زلزله های ۷٫۸ و ۷٫۵ ریشتری در ۱۰ استان ترکیه علاوه بر اینکه هزینه های اقتصادی سنگینی بر دوش اقتصاد این کشور گذاشته هزینه های سیاسی گسترده ای نیز به همراه خواهد داشت و امکان دارد حزب حاکم عدالت و توسعه را در انتخابات بهار آینده با شکست مواجه کند. همچنین شکل گیری اعتراضات و یا دامن زدن به آن از سوی غرب نیز دور از انتظار نخواهد بود تا بدین وسیله ترکیه برای همراهی با ناتو و غرب در جنگ اوکراین همراهی بیشتری از خود نشان دهد. همچنین این زلزله ها این نکته و واقعیت را برای دولتمردان ترکیه آشکار کرد که اجرای پروژه های عظیم سد سازی ها در این کشور که تاکنون به دیده فرصت به آن ها نگاه می شد می تواند به یک تهدید جدی در این کشور تبدیل شود و لذا سیاست مهار آب های سطحی در این کشور که باعث بحران آب در پایین دست رودخانه ها شده است جدا از مسائل اخلاقی و حقوقی می تواند در شرایط زلزله عواقب جبران ناپذیری نیز برای این کشور به همراه داشته باشد. شاید بتوان از این مسئله به عنوان یکی از نکات مثبت زلزله های اخیر یاد کرد. همچنین در صورتی که این زلزله بتواند زمینه را برای همکاری بیشتر ترکیه و سوریه برای مقابله با چالش های ناشی از خرابی های این زلزله فراهم کند می تواند از اثار مثبت این زلزله های ویرانگر تلقی شود. در این میان برخورد دوگانه غرب و بخصوص امریکا در امداد رسانی به ترکیه و سوریه واهمال امریکا در لغو تحریم های تحمیلی بر سوریه نشان داد که برای غرب و امریکا همواره مسائل و منافع سیاسی بر مسائل انسانی ارجحیت دارد بخصوص اگر طرف مقابل آن یک کشور اسلامی وعربی باشد. از اینرو این زلزله این واقعیت را برای همگان اشکار کرد که تسلیح اوکراین به سلاح های مرگبار به مراتب از امداد رسانی بر زلزله زدگان ترکیه و بخصوص ارجحیت داشته است و این واقعیت از مقایسه میزان کمک های تسلیحاتی به اوکراین و زلزله زدگان ترکیه و سوریه کاملا اشکار است.